Ivan Van de Cloot: ‘Als we realiteit niet onder ogen zien, kan hij in ons gezicht ontploffen’

Onlangs vond een belangrijk debat plaats in de Kamer van Volksvertegenwoordigers. Wat is de impact van migratie op onze maatschappij, meer bepaald op onze economie? Toch was er nauwelijks aandacht vanuit de klassieke media. De enige die erover schreef was Siegfried Bracke bij Doorbraak. Het gaat nochtans om een spectaculair onderwerp.

Wat is de economische impact van migratie? Waar zitten de problemen? Hoe lossen we die op? Wij bespraken dit met Ivan Van de Cloot, hoofdeconoom bij de denktank Itinera.

Oorzaak van de problemen

Het is een uitdaging voor ons land om een succes te maken van migratie. Wij hebben in België immers een sterk uitgebouwde sociale zekerheid. Die uitkeringen zijn redelijk eenvoudig te verkrijgen en kunnen zo goed als eindeloos blijven bestaan. Mensen die weinig actief zijn op de arbeidsmarkt kunnen daardoor snel een hele grote economische impact betekenen.

Om de rekeningen te doen kloppen in dit land, moet er door iedereen veel bijgedragen worden aan de staatskas. Als er dan een groep is die weinig tot niets oplevert, ontstaan negatieve cijfers.

Onze Franstalige vrienden

In het rapport waren cijfers terug te vinden, naargelang het land van herkomst. Dat zijn interessante gegevens. Zij werden echter niet door iedereen gesmaakt. Franstalige experten stelden in de Kamer van Volksvertegenwoordigers dat het schandalig is dat men discuteert over de economische impact van migratie.

Uiteraard is migratie een belangrijk onderwerp met grote impact op de maatschappij. Waarom mag men er dan niet over spreken?

Realiteit versus moraliteit

Het lijkt alsof in onze samenleving bepaalde thema’s niet meer besproken mogen worden. Migratie bijvoorbeeld, mag enkel vanuit morele visie bekeken worden. Daarrond bestaan massa’s discussies in de media. Maar een feitelijk debat…-

Een feitelijk debat kan soms pijnlijk zijn. Zeker in geval van migratie. We bevinden ons in een land met hoge belastingdruk, hoge uitkeringen en een welvaartstaat. En toch is er zo weinig interesse in dergelijke thema’s.

Sociale media

Blijkbaar vindt men in sociale media dat iedereen eendrachtig moet zijn. Voor discussie en kritiek is momenteel geen plaats. Daarom zorgt men er ook voor dat kritische stemmen niet meer aan bod komen. ‘We zijn niet zoals China, we moeten onszelf niet veranderen in een andere soort maatschappij.’

Wat men wel doet, is de werkelijkheid verbloemen vanuit een soort morele vertaling van onze problemen. Op die manier worden bepaalde debatten uit de weg gegaan. De bandbreedte van het maatschappelijk debat is een beetje zoek.

Kijk bijvoorbeeld naar een probleem in het onderwijs: de budgetten voor onderwijs liggen internationaal gezien redelijk hoog, maar ons onderwijsniveau blijft toch afnemen? Daar zijn verschillende factoren voor. Eén daarvan is de onderbesteding van middelen. Men ziet dat er op verschillende plaatsen binnen België kleine scholen met eenzelfde onderwijsaanbod, binnen verschillende kleine zones terug te vinden zijn. Zouden die middelen dan niet beter benut moeten worden? Het lijkt gezond verstand, maar dat soort zaken krijgen nauwelijks maatschappelijke aandacht.

Vlaamse Brede Heroverweging

Ook de recente Vlaamse Brede Heroverweging kreeg weinig media-aandacht. Ook dat is het gevolg van het gebrek aan maatschappelijk debat over bepaalde thema’s. ‘We komen uit een soort hysterische periode van Corona, waarin alle aandacht werd weggezogen naar dat thema.’

Het lijkt minder aantrekkelijk om een heroverweging van het Vlaamse budget te doen. Weinigen vinden dat boeiend, maar het gaat om een essentiële materie. Ons land loopt immers op verschillende vlakken vast, maar goed bestuur is belangrijk. ‘Men moet durven om in de spiegel te kijken.’ Populisme is, bij wijze van voorbeeld, één van de vaak aangehaalde oorzaken voor de problemen binnen België. Als men een beter bestuur creëert, zal dat populisme vanzelf verminderen.

Gebrek aan media-aandacht

Er zijn verschillende oorzaken voor de lage media-aandacht. Vooral de ‘kortetermijnwaan’ is een belangrijk punt. Politici willen de resultaten van een plan meteen zien. Liefst in de eerstvolgende begroting. Maar eigenlijk moet men op zoek gaan naar langetermijnoplossingen.

Beleidsmakers zouden problematische zaken moeten heroverwegen, en niet louter op korte termijn kijken. ‘Men voegt altijd maar lagen bij aan de oude, bestaande en problematische toestand. Dat in plaats van de oude lagen in vraag te stellen. Je moet ideeën laten circuleren om dan, wanneer er plaats is voor verandering, dingen in beweging te brengen. Nu zitten we vaak in een patstelling en durven we niet meer na te denken over belangrijke thema’s.’

Drie staatsproblemen

Bij het nadenken over onze staat, lopen velen vast op drie punten. Allereerst is er een communautair probleem. Dat valt enerzijds niet te ontkennen, maar anderzijds kunnen ook niet alle problemen tot dat punt gereduceerd worden. Wel is het een belangrijk thema, maar men ziet dat ‘Vlaanderen’ in veel domeinen evenveel vastloopt als ‘België’.

Ten tweede is ook de huidige particratie problematisch. Men moet dat onderwerp kritisch durven bekijken. Overdreven partijfinanciering zorgt ervoor dat partijen meer bezig zijn met het uitoefenen van macht, dan met het realiseren van hun ideeën. Die ruime financiering heeft nog andere gevolgen. Zo zal men onder andere geen baat meer hebben bij grote ledenaantallen. Is het partij-dna dan nog wel consistent?

We mogen tenslotte de ‘administratieve staat’ niet uit het oog verliezen. Dat is ook het thema van Ivans meest recente boek. De huidige administratie is zo groot en belangrijk dat we ons kunnen afvragen of we de greep erop niet verloren hebben. Zij is immers verantwoordelijk voor een groot deel van de overheidsuitgaven. Onder de Zweedse regering ging men de federale overheid slanker en efficiënter maken. Achteraf accepteerde diezelfde regering gewoon een mislukking. Politici hebben de systemen niet meer onder controle en bijten hun tanden erop kapot. Daardoor is er nood aan systemen van doorlichting en heroverwegingen.

Redacteur: Wannes Bok