Abicht bevrijdt de Bijbel

Er is al vaak afgerekend met de Bijbel. In onze tijd is dat niet meer zo’n heilig boek volgens de ene, zelfs volgens sommige religiecritici een ‘sprookjesboek’. Anderen houden dan weer heel dogmatisch vast aan een letterlijke lezing van ‘het woord van God’. Ludo Abicht zoekt in ‘De Bijbel; Een vrij zinnige lezing’ of de Bijbel ons nog iets te zeggen heeft.

Abicht is duidelijk. ‘De kritische aanpak heeft duidelijk gemaakt dat een letterlijke, fundamentalistische lezing van deze teksten zowel historisch als moreel onhoudbaar is.’ Dat is een eerste opzet van dit boek. Waar staat het onderzoek naar de historische waarde van die verhalen? Meer dan 200 jaar historisch, literair en archeologisch onderzoek heeft al veel geleerd over de Bijbelse teksten en hun achtergronden. De verhalen over David zijn archeologisch niet te ondersteunen, integendeel. Een grondige historische studie leert dat vele verhalen een soort projecties zijn, verhalen die door de schrijver(s) in een verleden gesitueerd zijn, maar bedoeld voor contemporaine lezers. Historische figuren die mythes worden en bijvoorbeeld symbool moeten staan voor het volk dat zich vormt.
Abicht bekijkt de zaken niet puur christelijk. Je kan de Bijbel ook niet puur christelijk bekijken. Hij staat stil bij hoe de christenen de Bijbel lezen, maar hij bekijkt ook de bijbelse claim van het joodse volk op Israël. De verhalen krijgen ook meer kleur als je de context binnenbrengt. De bijbelse boeken zijn ontstaan in de cultuur van het Midden-Oosten, toen en nu verschilt die sterk van de onze. Abicht wijst ook op de interne samenhang. Bijbelse verhalen staat vol verwijzingen naar andere bijbelse verhalen. De evangelies zijn daarop geen uitzondering. Op die manier geeft Abicht leestips, kijktips, manieren om de rijkdom van de Bijbelse verhalen op het spoor te komen.
Die verhalen blijven in die bespreking overeind. Ze nuanceren bepaalde ‘goddelijke’ claims, die blijken nogal cultureel beïnvloed, of politiek. Maar Abicht concludeert: ‘Deze inleidende lezing heeft aangetoond dat de Bijbel van het begin tot het einde leesbaar en dus toegankelijk blijft voor lezers in de eenentwintigste eeuw.’ Leesbaar. Want voor Abicht is de Bijbel literatuur, niet meer, niet min. Hij probeert er zijn lezers van te overtuigen dat die benadering bevrijdend werkt. Sommige boeken uit de Bijbel zijn voor hem literatuur van wereldniveau, Abicht noemt het Hooglied, de Psalmen, profeten als Jesaja en Jeremia, enkele parabels uit het Nieuwe Testament en het boek Apocalyps. Maar niet enkel die boeken of verhalen behoren tot het werelderfgoed, de vragen die in die bijbelse verhalen gesteld worden, de aanleidingen tot het schrijven van deze verhalen zijn nog altijd actueel. De verhalen hebben ook hedendaagse lezers nog iets te vertellen.
Of lees hoe de profeten alle onheil dat Israël overkomt, wijten aan het niet naleven van Gods geboden. Of komt u dat niet erg bekend voor? Wat zijn die geboden van God dan eigenlijk? Vanwaar de omslag bij Jezus van ‘de letter’ naar de ‘geest van de wet’? Was dat nieuw in de Bijbel?

‘De Bijbel; Een vrij zinnige lezing’ is een oproep om de fundamentalistische lezing achter zich te laten, om de Bijbel te bevrijden van de dogmatiek. De Bijbel niet te lezen als bewijsstuk voor het gelijk of ongelijk, maar als cultureel erfgoed dat onze manier van denken en doen heeft beïnvloed. De Bijbel die verhalend de goede en slechte kanten van de mens verkent en de keuzes en problemen van de mensen ter sprake brengt. De Bijbel heeft ook vrijzinnigen wat te zeggen, het is geen boek voor enkel gelovigen.
Abicht ziet zijn boek als ‘een inleiding’. Dat is het ook. Wie weinig bijbelse voorkennis heeft ziet een wereld opengaan achter een boek met dichtbedrukte dunne blaadjes, een herinnering aan de humanioratijd. ‘De Bijbel; Een vrij zinnige lezing’ is een instapboek dat lezers over de drempel moet helpen om de Bijbel te lezen als Bijbel, als een gewoon boek. Wie thuiskomt in de verhalen ontdekt een hele culturele wereld van schilderijen en verhalen die gelinkt zijn. Kunstwerken die dezelfde vragen opwerpen als de Bijbel zelf en die soms het bijbelse verhaal in een ander daglicht stellen.

Wie thuis is in de Bijbel vindt in het boek enkele hoofdstukken (vooral de eerste) die de kennis – vooral de archeologische – actualiseren. Abicht heeft zich met dit boek een nobel doel gesteld: de Bijbel uit de handen sleuren van fantasieloze, dogmatische haarklovers. De Bijbel weghalen van de gelijkhebberij, ja de Bijbel is voor velen een geloofsboek, maar het is veel meer dan dat.

Dit is een boek over de Bijbel dat meer inhoud heeft en meer aandacht verdient dat het schreeuwerige druksel van Dimitri Verhulst. Jammer genoeg zal dat niet zo zijn. Het zou ons tot nadenken moeten stemmen over het niveau waarop over boeken en de Bijbel wordt bericht in de media.
Als u dit boek uit heeft, kan u naadloos beginnen lezen. Geen Bijbel in huis? Er is ook de Bijbel online, dat is de Willibrordvertaling uit 1975 die ook in de katholieke liturgie wordt gebruikt, daarnaast is er ook de Nieuwe Bijbelvertaling uit 2004 en enkele jaren geleden verscheen ook De Bijbel in Gewone Taal. Drie Nederlandstalige versies, ik leg ze wel eens naast elkaar, ook dat kan de leespret niet drukken. Een tip? Lees eens Prediker, dat is mijn favoriet uit het Oude Testament. Of het geboorteverhaal bij Mattheus en daarna bij Lucas. Het is toch de tijd van het jaar.