Asia Bibi is eindelijk vrij, maar nooit helemaal

Op 8 mei 2019, zo’n acht maanden na haar vrijspraak voor blasfemie, kon Asia Bibi Pakistan verlaten. Ze verliet het land omdat de vrijspraak niet betekende dat ze veilig was. Haar zaak was zodanig een politieke zaak geworden dat ze nooit meer veilig zal zijn. Ook niet in Canada of Frankrijk.

Bijna tien jaar heeft de Pakistaanse christelijke vrouw Asia Bibi gevangen gezeten. Het overgrote deel van die jaren met een doodsvonnis boven haar hoofd. Samen met de Franse journaliste Anne-Isabelle Tollet schreef ze haar verhaal uit in het boek Eindelijk vrij. Ze sprak haar verhaal, want Asia Bibi is analfabeet. De Franse journaliste volgde haar zaak als correspondent in Pakistan, tot ze voor haar veiligheid het land moest verlaten. Maar ze slaagde er wel in de zaak Asia Bibi tot wereldnieuws te verheffen. Al hielp paus Benedictus haar daar ook mee.

Water

Februari 2020 in Pakistan. Saleem Masih, een 22-jarige christelijke boerenknecht, werd gemarteld en vermoord omdat hij de waterput van zijn islamitische werkgever had gebruikt. De werkgever vond dat hij geen misdaad had begaan. Het was de vermoorde christen die de misdadiger was. Hij had de waterput vervuild vond zijn moordenaar, en daarom was zijn straf — marteling en dood — volgens hem gerechtvaardigd.

Exact hetzelfde feit bracht Asia Bibi in 2009 in de problemen. Ze dronk uit dezelfde put als haar islamitische mede-arbeidsters. Na een stevige afranseling werd ze aangeklaagd voor blasfemie, het beledigen van God en zijn profeet. Een passepartout aanklacht in Pakistan. Eens veroordeeld ben je een vogel voor de kat. Eigenlijk heeft ze dan al geluk. Voor hetzelfde geld was ze in haar dorp gelyncht.

Asia Bibi in de gevangenis

Stel u voor. Je zit als vrouw in een gevangenis, waar de medegevangenen schreeuwen ‘hang haar op’ als je aankomt. De enige die met je spreekt tijdens de wandeling sterft aan vergiftiging. Iets wat wel vaker schijnt voor te komen in Pakistan. Een land dat wel wat moeite heeft met het correct behandelen van religieuze minderheden en vrouwen. Zo hebben christenen er een zwart paspoort, zodat onmiddellijk duidelijk is voor iedereen dat het christenen zijn. Net als hindoes tweederangsburgers in Pakistan.

Het verhaal van Asia Bibi is bekend, maar het uit haar mond, uit haar perspectief horen is toch nog bijzonder. Je ziet en voelt de druk die op haar wordt uitgeoefend en waar het fout gaat. Bij haar arrestatie zegt de politieman dat ze zich moet bekeren tot de islam en dat dan elke aanklacht wordt ingetrokken.

Je leest hoe de rechters onder druk staan door de massale aanwezigheid van de moellahs in de rechtszaal. Of hoe de bewakers haar afranselen en slecht behandelen. Hoe ze in een isoleercel moet omwille van haar eigen veiligheid. Ze zegt dat die tien jaar in de cel haar leven drastisch verkort hebben. Als illustratie, na de vrijspraak voor het hooggerechtshof sliep ze drie dagen. Niet meer bang dat elke stap in de gang een bewaker is die haar komt halen om haar op te hangen voor iets wat ze niet gedaan heeft.

Politiek

Al vrij snel komt de zaak van Asia Bibi op het internationale terrein. Paus Benedictus vermeldt haar. En verschillende NGO’s die opkomen voor vervolgde christenen nemen het voor haar op. Al maakt dat de zaak ook moeilijker. Christenen zijn al een soort ersatzdoelwit voor het Westen. Christenen worden gezien als agenten van het Westen en ook daarom geviseerd. Als de paus het voor hen opneemt, wordt dat door de extreme moslimpartijen gezien als een inmenging.

Hetzelfde met de politiek van de NGO’s. Maar hoe bekender zij Asia Bibi maakten, des te groter het opbod in Pakistan zelf. Met massabetogingen, rellen, moorden op politici die het voor haar opnamen, maar ook met extra inkomsten voor de NGO’s.

De journaliste Tollet en Asia bibi schetsen het allebei. Zo schrijft de Française een brief aan paus Franciscus om hem te smeken Asia Bibi niet bij naam te noemen. Om geen olie op het vuur te gieten. De paus ontvangt wel haar gezin in audiëntie. Ook dat gezin leeft negen jaar lang ondergedoken en moet verschillende keren vluchten en verhuizen.

Ongeletterde vrouw als wereldnieuws

Zo kan je in Eindelijk vrij  het verhaal lezen van een kleine ongeletterde vrouw die haar dorp amper had verlaten, maar een staatszaak en wereldzaak wordt. Die hulp nodig heeft, maar ook aasgieren aantrekt. Die fijngemalen wordt door een systeem waar sociale druk en religieus nationalisme onpartijdige rechtspraak in de weg staan. Het is het verhaal van één vrouw, maar er zijn meerdere Asia Bibi’s in Pakistan. En zoals ook de documentaire Blasfemie op VRT.nu laat zien, het zijn niet allemaal christenen.

Een vlot leesbaar boek, al bevreemdt het soms wel om een ongeletterde literaire taal te horen spreken. Een keuze, maar die niet zo natuurlijk aanvoelt. Dat de vertaling voor ‘christelijke vrouw’ het woord ‘christin’ gebruikt, vind ik bedenkelijk. OK, het woord staat in de woordenlijst van de Nederlandse Taalunie, maar ik heb het nog nooit iemand horen gebruiken. Een detail? Misschien, maar taal speelt toch een rol in een boek. Toch.

Eindelijk vrij. Negen jaar gevangen om haar geloof  is een pijnlijk verhaal, een verhaal van onmacht, frustratie en hulpeloosheid. Waarvan we nooit zullen weten wat er echt allemaal speelde en met een half happy end. Dat Asia Bibi mede-auteur is van dit boek, bezorgt haar ook nog een beetje een inkomen.