Berichten uit een gebroken land

Het verhaal van de Verenigde Staten is er één van triomf en tragedie. In De val van Amerika gaat Michael Persson, Amerika-correspondent voor De Volkskrant, in op het onderdeel ‘tragedie’. En dat doet hij door de band genomen bijzonder goed.

Wat de lezer al na enkele bladzijden opvalt is dat Persson over een vlotte, verhalende pen beschikt. Met die pen weet hij zijn lezers mee te nemen naar plaatsen die geassocieerd worden met de Amerikaanse politieke, financiële en culturele macht. Maar evengoed naar stukken land die de voorbije decennia door politici, investeerders en artiesten genegeerd werden.

Fly-over country

Persson steekt van wal met een bezoek aan West-Virginia. Van de vijftig staten waaruit de Unie samengesteld is houdt deze in het hart van het Appalachen-gebergte – West-Virginia draagt dan ook de toepasselijke bijnaam ‘Mountain State’ – het trieste record voor laagste mediane inkomen per huishouden. West-Virginia is het schoolvoorbeeld van wat Amerikanen uit de welvarende kuststaten neerbuigend ‘fly-over country’ noemen: een staat die de ‘jet setter’ enkel doorkruist wanneer hij van New York naar Californië vliegt.

‘Country roads, take me home’, zong John Denver over ‘zijn’ West-Virginia. Nochtans lijkt de droom van iedere West-Virginiaan met voldoende talent en/of geld te bestaan uit het zo snel mogelijk verlaten van het ouderlijk huis en te verkassen naar eender waar. Problemen zijn er in de Mountain State immers in overvloed.

Zo beschrijft de auteur hoe het vasthouden aan een gevaarlijke en altijd maar meer achterhaalde economische hoeksteen enerzijds en het roofdier/aasgier-gedrag van farmagiganten anderzijds een massale verslaving aan pijnstillers in de hand werkten. Die pijnstillers, voorgeschreven door huisdokters en bedrijfsartsen en verkocht door lokale apothekers, zijn dan het opstapje – de ‘gateway drug’ – naar het sterkere spul: heroïne en fentanyl. West-Virginia moet ook op zoek naar een nieuwe, economische slagader – de mijnbouw loopt immers op zijn laatste benen. Maar door de niet-aflatende ‘brain drain’ lijken maar weinigen ertoe instaat het voortouw te nemen in de broodnodige vernieuwingsoperatie.

Durfkapitaal

In het laatste hoofdstuk keert Persson terug naar ‘Appalachia’; naar Kentucky, een staat die het in de armoedecijfers niet veel beter doet dan West-Virginia. Daar komt hij Jonathan Webb tegen, een ondernemer dit ‘fly-over country’ de 21ste eeuw wil inloodsen. Webb wil met zijn onderneming AppHarvest hoogtechnologische tuinbouw uit de grond te stampen.

Maar waar haalde hij de 94 miljoen dollar startkapitaal vandaan? Investeringen door durfkapitaalfondsen zijn immers geconcentreerd rond, u raadde het misschien al, de Amerikaanse kuststeden. Geld steken in West-Virginia of Kentucky: wie doet zoiets?

Iemand als schrijver en investeerder J.D.Vance is het antwoord. In Hillbilly Elegy, zijn memoires, legt Vance de link tussen de Appalachen-levensstijl van zijn familie en de schijnbaar onontkoombare armoede waarin die zich bevindt. In zijn kritiek spaart Vance, een conservatief, ook de moderne zorgstaat niet. Voor de progressieve elite in San Francisco en Boston was Hillbilly Elegy hun eerste en enige inkijk in het leven van mensen met wie zij een land delen — maar, zo bleek, niet veel meer.

Rise of the Rest

Vance beschreef niet enkel het probleem, hij dreigde er ook een blijvend deel van uit te maken. Met een rechtendiploma van de prestigieuze Yale Law School op zak lonkte het grote geld van New York, Boston of Los Angeles. In Kentucky en West-Virginia daarentegen zijn de mogelijkheden schaars. Tenzij je ze zelf creëert natuurlijk.

Daarom smeet Vance zich met enkele zakenpartners in investeringsfondsen die uitsluitend geld pompen in bedrijven uit ‘fly-over country’. Rise of the Rest was de toepasselijke naam van één van die vehikels. Onder meer dankzij deze reallocatie van middelen kon Jonathan Webb zijn droom uitbouwen tot een realiteit: AppHarvest was geboren.

Berichten uit een gebroken land

De val van Amerika bestaat uit vierentwintig korte verhalen. ‘Berichten uit een gebroken land’, noemt Persson ze. De berichten uit West-Virginia en Kentucky zijn er daar maar twee van.

In enkele hoofdstukken stelt Persson zich tevreden met het herkauwen van de – soms terechte, soms onterechte – kritiek op de oranje olifant in de Amerikaanse kamer. Deze hoofdstukken voegen weinig toe aan wat u op VRT NWS of in Politico zou lezen. De teleurstellende hoofdstukken zijn evenwel de uitzondering, niet de regel.

Zo bezoekt de auteur Sutherland Springs, Texas, waar op 5 november 2017 Devin Kelley, een oud-militair, het vuur opende op nietsvermoedende kerkgangers. Met 26 doden en 20 gewonden was het de dodelijkste schietpartij in de geschiedenis van de ‘Lone Star State’. Enkele maanden later stak Persson de Texaanse grens met Mexico over om er te spreken met gedeporteerde veteranen van het Amerikaanse leger. Mexicanen die bereid waren om hun leven te geven voor de Verenigde Staten, maar nalieten een inburgeringsprocedure te doorlopen en het staatsburgerschap aan te vragen. Wanneer een veteraan vervolgens een misdrijf pleegt, is hij niet immuun voor uitlevering, al lijken sommigen van dat niet te weten.

Oliehomo’s

Persson begaf zich ook naar de machtscentra van de Verenigde Staten. Tussen 18 en 21 juli 2016 bevond één van deze centra zich in Cleveland, Ohio. Tijdens die vier dagen bliezen Republikeinse partijleden en afgevaardigden er verzamelen om hun presidentskandidaat, Donald J. Trump, op het schild te hijsen.

Persson beschrijft de bizarre ontmoeting die hij er had met Sebastian Gorka, de latere adviseur van de man die de in Cleveland de partijnominatie zou aanvaarden. Dat Gorka hem uitnodigde voor een feestje met ‘gastvrije, cocaïne-snuivende, christelijke oliehomo’s’ (dixit Persson) stond in schril contrast met de mores die onder meer door de eveneens in Cleveland gekroonde vicepresidentskandidaat Mike Pence werden voorgestaan. Een voorbeeld van de ‘Big Tent’ die de Grand Old Party onder Donald Trump werd?

Aanrader

Het boek wordt soms ontsierd door de antipathie van de auteur jegens de voormalige president van de republiek. Over het algemeen doet dit evenwel weinig af aan de boeiende verhalen en inzichten die Persson weet te delen uit zijn tijd in de Verenigde Staten. Een aanrader, dus.