Bijdragen tot de collaboratiegeschiedenis

Pieter Jan Verstraete publiceert met de regelmaat van een klok over de geschiedenis van de Vlaamse beweging en vooral haar vele vertalingen in en voor de Tweede Wereldoorlog.

Net verschenen er weer twee werken van hem, waar we er hier een van uitlichten. Het eerste is een beknopte biografische schets van een Herman De Vleeschauwer, een intellectueel die pas lid werd van het Vlaamsch-Nationaal Verbond in 1942. Op dat moment was dat een bewuste keuze, want de toekomst van het Derde Rijk was niet meer zo rooskleurig. Wat hem ertoe bewoog om aangesteld in een hoge ambtenaarsfunctie – directeur-generaal van het hoger onderwijs – ook een politiek engagement op zich te nemen, verklaart Verstraete niet. En daarmee zijn we meteen bij het pijnpunt van het biografische boekje van de VNV-onderwijsspecialist. Het is ‘maar’ een schets, waar de figuur van De Vleeschauwer amper tot bloei komt. Het is dan ook niet evident om op een twintigtal pagina’s een heuse biografie te schetsen, al wekt het portret wel de interesse om meer over de man te lezen. 

Aan hetzelfde euvel lijdt ook het bijzonder fraai uitgegeven boekje Tijl: Beknopte historiek van de Hitlerjeugd Vlaanderen. 63 pagina’s, minstens de helft gevuld met illustraties, waarvan velen origineel, en nooit eerder gepubliceerd. Hier poogt Verstraete de geschiedenis te schetsen van de kortstondige Vlaamse Hitlerjeugd (HJV), die pas in het najaar van 1943 het licht zag. Op p. 9 dekt Verstraete zich al in: ‘In wat volgt schets ik in het kort de bewogen historiek van het kortstondige bestaan van de Hitlerjeugd Vlaanderen’. Op enkele tijdschriften na, heeft hij zich vooral moeten beroepen op secundaire bronnen, en zodoende vooral samengeharkt wat ergens in stukjes en beetjes over de Hitlerjeugd verscheen. Daarmee heeft Verstraete wel de verdienste om als eerste een bijdrage te hebben gepleegd over de marginale collaboratievereniging die de HJV was, maar veel meer dan een ‘artikel’ is het niet. Wel is het altijd weer indrukwekkend om te zien welke haast onbekende illustraties hij wist bijeen te brengen. Alleen al daarom is het kleinood iets om te koesteren, maar toch ook omdat Verstraete zich ontpopt tot een meester in de beperking (ook van de voorhanden zijnde bronnen), om even naar Goethe te knipogen. Eén fundamenteel punt van kritiek echter: de primaire bron die zijn wedervaren over de HJV nochtans te boek heeft gesteld, ontbreekt in dit boek. In Achter de spiegel lichtte André Leysen (overleden in 2015), vader van Thomas (baas van De Standaard) en Christian (baas van havenbedrijf Axe), al een tipje van de sluier van de HJV.

Met beide boeken maakte Pieter Jan Verstraete interessante hebbedingetjes voor wie geïnteresseerd is in de collaboratiegeschiedenis van Vlaanderen. Maar een verdere bijdrage tot de geschiedschrijving levert hij er niet mee. Met zijn monumentale biografieën over Hendrik J. Elias, Reimond Tollenaere, Leo Vindevogel en Odiel Spruytte, en zijn ‘kleiner’ (in omvang dan toch) biografisch werk over Karel Dillen, Michiel Vandekerckhove, Jeroom Leuridan of Arthur De Bruyne heeft hij zijn sporen verdiend. Het is uitkijken naar een volgende biografie!

Beide boekjes zijn te bestellen bij de auteur zelf op rek. BE64 4627 2867 9152. ‘Tijl: Beknopte historiek van de Hitlerjeugd Vlaanderen’ kost 16 euro; ‘Herman de Vleeschauwer: Constanten in het Nederlandsche Denken’ kost 6,85 euro. Verzendingskosten telkens inbegrepen.