Boeiend boek over de neergang van het Luikse socialisme

De Parti Socialiste maakt zich zorgen, niet zonder reden. De partij van Elio di Rupo wordt aan haar linkerzijde namelijk ernstig aangevreten door de marxistische PTB (de Waalse versie van de PvdA) die nu al ruim 16% van de stemmen zou halen tegenover zo’n 6% twee jaar geleden. Het gaat maar om een opiniepeiling, maar ze bevestigt een trend die duidelijk aan kracht won toen het Publifin-schandaal aan het licht kwam. Dat leidde tot het ontslag van een Waalse staatssecretaris en plaatste Stéphane Moreau, de “Waalse Berlusconi ” voor een netelig dilemma: ofwel bleef hij burgemeester van Ans (nabij Luik) ofwel kon hij CEO blijven van Nethys, dochteronderneming van Publifin. Hij koos voor de meest lucratieve oplossing en gaf zijn burgemeesterssjerp door aan een van de schepenen.

Zullen die Waalse socialisten het dan nooit leren? Dat is de vraag die onvermijdelijk in je opkomt als je met de Publifin-affaire voor ogen het boek “Histoire Secrète du PS liégeois” (“De geheime geschiedenis van de Luikse PS”) leest van journalist François Brabant. Niet dat er veel geheimen aan het licht komen, maar het zou onredelijk zijn dit te verwachten. Neem nog maar de onopgeloste vragen rond de moord op de oppermachtige PS-voorman André Cools. Wie was het brein achter die aanslag en wat was zijn/haar motief ? Ook onderzoeksrechter Véronique Ancia beet er zich destijds de tanden op stuk. François Brabant laat zijn overigens stevig gedocumenteerd en vlot leesbaar boek aanvangen op die fatale ochtend in juli 1991 dat Cools op straat wordt neergeschoten. Voor gesprekspartners van François Brabant staat het vast dat de echte aanstichter van de moord in de Luikse partijgelederen dient gezocht… De oud-secretaris van de Luikse féderatie , Maurice Demolin, heeft het over het nauwelijks te vatten klimaat van haat dat binnen de Luikse PS heerste in de maanden voor de moord op Cools, het resultaat van gefrustreerde ambities, na-ijver en vernedering.

Lectuur van dit boek doet je beseffen dat het de afgelopen 25 jaar ook altijd wat geweest is met die Luikse PS: Onderzoeksrechter Ancia stuitte bij het uitvlooien van de kwestie Cools ook op de Agusta-affaire, zowat het grootste omkoopschandaal dat België ooit heeft gekend, dat leidde tot de inbeschuldigingstelling van de ‘drie Guys’ (de PS-ers Guy Spitaels, Guy Coëme en Guy Mathot). De figuren die sindsdien de Luikse politieke revue passeerden zijn vogels van wel zeer diverse pluimage.

Er was de net vermelde Mathot, een van de weinigen over wie de auteur met enige waardering spreekt. Ja… er was dat bon mot over de staatsschuld: die is er vanzelf was gekomen, en ook wel weer zou verdwijnen. Guy Mathot, een loopbaan lang omgeven door grote en kleine schandalen, maar nooit veroordeeld, had talent zat. Als twintiger schreef hij in 1969 de toespraak van Léo Collard over de progressieve frontvorming, bepleitte openheid naar de christelijke arbeidersbeweging en kantte zich tegen elke vorm van antiklerikalisme. Hij leidde denk- en werkgroepen, over de stad in de 21ste eeuw, de toekomst van de intercommunales, de financiering van de zorg. Maar hij leefde extreem : Wein, Weib, etc…wat mogelijk leidde tot zijn vroege dood.

 Drank en een gefnuikte ambitie zouden ook Alain van der Biest fataal worden. Deze poulain van Cools, gold als “een geraffineerde intellectueel, aangenaam en gecultiveerd”, maar geraakte na een aanvankelijke succesvolle politieke carrière aan de drank, waardoor hij het vertrouwen verloor van zijn mentor. Zou zijn verbittering hierover iets met de moord op Cools te maken hebben gehad ? Dat ontkende hij tot op de dag van zijn zelfmoord, maar dat hij zich liet omringen door maffieuze figuren (Taxquet, Di Mauro, etc.) op zijn kabinet pleit natuurlijk niet in zijn voordeel.

Of neem ook de te onzent bekende, in Flémalle en omgeving uiterst populaire Michel Daerden: die ging pas in de politiek toen hij als bedrijfsrevisor genoeg had verdiend. De Porsche-rijdende socialist, ooit nog federaal minister van pensioenen, burgemeester van Ans, was even goed als Van der Biest een door ambitie verteerde, drankzuchtige bon vivant, met despotische trekjes en vreemde gedragingen (zie YouTube). Ook deze papa Daerden zou vrij jong sterven.

Zo passeren er nog wel meer figuren de revue in dit boek: oud-minister en burgemeester Jean-Maurice Dehousse, de vroegere Luikse burgemeester Edouard Close, de huidige Luikse burgemeester Willy De Meyer, Jean-Claude Marcourt, de nummer 2 van de Waalse regering, José Happart, Alain Mathot (zoon van) en… Stéphane Moreau die in Ans Daerden desavoueert, en hem later als burgemeester van die gemeente opvolgt.

Persoonlijke ambitie, het nastreven van maximale invloed binnen de partij, de uitbouw van rivaliserende clans (zoals de Perron-groep en de groep van Flémalle ), het zoeken naar gelijkgezinden met wie de buit (de ‘postjes’) na de verhoopte verkiezingsoverwinning kan worden gedeeld, de maneuvers ook om aan de macht te blijven: het lijkt wel of dit voor veel van de Luikse PS-politici de allereerste, soms zelfs enige prioriteit was. En als ambitie allesbepalend wordt, zijn persoonlijke aanvaringen en botsingen niet te vermijden en zijn frustratie en wrok nooit veraf.

Een van de lofwaardige uitzonderingen op deze regel is de in Vlaanderen weliswaar niet algemeen geliefde Laurette Onkelinx, die onder meer omdat het haar in Luik teveel werd, uitweek naar Brussel om daar haar partij te verstevigen. Over haar spreekt journalist Brabant met sympathie. Ze is geen doetje en nooit te beroerd om het vuile werk op te knappen, bij voorbeeld door als bevoegde minister in 1995 middels harde besparingen het bankroete Franstalig onderwijs te redden, tégen langdurige stakingen en incidentrijke betogingen in.

Het onderlinge gehakketak, de kleine en grote schandalen …het geduld van de kiezer geraakt ooit wel eens op. De Luikse PS is vandaag nog maar een schim van wat zij ooit was: de machtigste PS-federatie. “Nu zijn we alleen nog qua ledenaantal de belangrijkste ”, zei Dehousse al in 1992. En dat ledental is inmiddels nog aanzienlijk geslonken. De grootste stad van Wallonië heeft sinds mensenheugenis geen premier meer geleverd, ook geen vicepremier sinds Laurette Onkelinx, die Luik in 2001 had verlaten. De Luikse PS is ook al herhaalde malen gepasseerd voor de baan van Waals minister-president en na de dood van Cools is geen enkele Luikenaar nog partijleider geworden.

De neergang van de Luikse socialisten valt samen met die van hun industrie. De hoogovens zijn voor goed gedoofd, ondanks de loze beloften van een Lakshmi Mittal. De overheid, de PS dus, kijkt gelaten toe hoe de regio de oprukkende mondialisering ondergaat. In het beste geval slaagt ze erin de gevolgen van de neergang onder controle te houden, de kwalijke neveneffecten te verzachten. “Gérer la crise” heet dat. Zoals het was, wordt het nooit meer. Ook daar ligt voor een deel de oorzaak van de opkomst van extreem-links.