Prachtige paranoia

Soms lees je een boek waar je de spanning als een naderend onweer voelt hangen. Je voelt dat er iets staat te gebeuren. Zo is het ook bijConiferen, een boek voor fijnproevers van Max Temmerman. En als het onweer losbarst, blijft de warmte toch hangen.

Terugblik

In Coniferen blikt een man terug op zijn leven. Vanuit een bijzonder perspectief, maar dat weet je dan niet. Hij is een vertaler, die met moeite de eindjes aan elkaar kan knopen. Zo lijkt het. Als puber verloor hij zijn ouders. Hij bleef achter met zijn oudere zus Marianne die zijn voogd werd. Onder de hoede van Tante Oui-Oui. En al die tijd is hij in dat ouderlijke huis blijven wonen, met de coniferen.

Broer en zus groeien bij het ouder worden uit elkaar. Al hebben ze elkaar als familie, ze staan er alleen voor. Ze zijn fundamenteel alleen en ten diepste eenzaam. Dat uit zich heel verschillend. Tot het bij Marianne grondig fout loopt. Ze krijgt haar paranoia niet onder controle en weigert in te zien dat ze hulp nodig heeft. Enkel de tussenkomsten van haar broer brengen nog soelaas, tot ook hij het opgeeft.

Max Temmerman

Ik zal eerlijk zijn. Ik kende Max Temmerman niet. Maar ik laat me literair graag verrassen, ik was toe aan wat proza, een brok fictie en had deze net gekregen. Zo simpel kan het leven zijn. Maar Max Temmerman is geen literaire onbekende. Hij publiceerde ondertussen vijf poëziebundels: Vaderland (2011), Bijna een Amerika (2013), Zondag acht dagen (2015), De meeste mensen die ik ooit ben geweest (2017), Huishoudkunde (2019).

Voor zijn Bundel Bijna een Amerika, kreeg hij de Herman De Coninck publieksprijs en ook voor andere bundels werd hij genomineerd voor prijzen. Zijn werk wordt ook toegankelijker gemaakt voor een breed publiek. De meest mensen die ik ooit ben geweest, is een selectie van 50 gedichten uit de voorgaande drie bundels, ingesproken door acteur Gene Bervoets.

Coniferen prozadebuut

Coniferen is het prozadebuut van Max Temmerman. Het is zo’n boek waarbij je je de eerste tientallen bladzijden lang afvraagt waar de schrijver naartoe wil. Een voortgaand verhaal, maar wat is de pointe? Zo word je door de verteller meegenomen in zijn verhaal, dat steeds donkerder wordt.

Dat ruw verhaal wordt opgeschud door donderslagen bij heldere hemel. Maar je voelt dat die de spanning niet doen afnemen. Integendeel. Elke nieuwe gebeurtenis draagt net bij aan de plot, bouwt de spanning op. Je krijgt het gevoel dat het ergens gruwelijk moet mislopen.

Timing

Tot het boek is uitgelezen. Het enige wat ik dan wou doen is het onmiddellijk herlezen, maar nu met de kennis die ik na een eerste lezing had. Om nog meer van de compositie en timing te genieten.

Want dit boek is fijn geschreven. De stijl is heerlijk. Vlot, rechttoe-rechtaan, zonder kunststukjes. En hoewel het allemaal losjes lijkt, is het toch vakkundig gecomponeerd. De plot zit in de titel en in de eerste zinnen van het boek verweven. Als je het herleest kan je enkel genieten van zoveel schoonheid. Enfin. Ik toch.

Atomaire personages

Het is een boek van onze tijd. De levensvisie van het hoofdpersonage is de mijne niet. De atomaire levensstijl, elk op zichzelf, is de mijne niet. Maar zijn geschiedenis, is ook de mijne niet. We zijn wie we geworden zijn, nietwaar? De verteller heeft vroeg zijn ouders verloren en nooit zijn plaats in de wereld gevonden. Hij is altijd ‘die andere’ gebleven, diegene die er is, hoort en ziet, maar niet echt meedoet. De typering van de tante die broer en zus komt steunen is heerlijk. Herkenbaar zelfs. Net als de vlucht van de zus in een alles bepalend perfectionisme.

Maar alle personages in het boek lijken in hun diepste zelf eenzaam. Ze staan op zichzelf en niet met iets in verbinding. Enkel een klein meisje zoekt contact. Uit verlatingsangst, ook haar ouders zijn ten diepste eenzaam, al zijn ze samen. Het is geen prettig wereldbeeld dat in deze roman hangt. Zo wordt het een boek voor een leesgroep. Hierover kan je met enkele medelezers wel wat doorbomen.

‘Colloqueer haar toch’, mompelde ik mijn boek wel eens toe. Ik loop vaak over van empathie voor de personages. Maar dat past niet in het wereldbeeld van boek en schrijver, vrees ik. Ook niet in de plot. Maar goed.

Rijk

Trouwens, hebt u er al eens over nagedacht wat u zou doen, mocht u plots heel erg rijk worden? In dit boek krijg je een hint. Het overkomt het hoofdpersonage (ik geef niets weg, het staat in elke beschrijving van het boek). Hij verandert weinig tot niets. Hij gaat zelfs vrij vijandig om met het geld. Alsof het zijn leven komt verstoren. Ook rijk zijn, wordt in dit boek geproblematiseerd. Ook al is dat op volstrekt legale wijze gebeurd. Dat begrijp ik eigenlijk ook niet zo goed. Dat je niet tuk bent op banken, tot daar aan toe. Maar… enfin, daarvoor kan u beter het boek lezen.

Max Temmerman Coniferen is een boek voor fijnproevers. Het verdient wat mij betreft een prijs als prozadebuut. Zoveel stijl, zo goed doordacht en geconstrueerd. Voor de liefhebbers van de fijne letteren een aanrader.