Een boek over Venetië?

Al in 1494 vond Canon Pietro Casola, een geestelijke die op pelgrimstocht naar Jeruzalem trok, dat geen goed idee. ‘Wat valt er nog te zeggen over Venetië?’ verzuchtte hij ‘Het is allemaal al eens gezegd!’ Serge Simonart haalde deze wijze spreuk als aanhef van zijn wondermooi ‘zintuiglijk en sfeervol fotoboek’ over de stad van zijn hart dat hij 521 jaar na de aanmaning van Casola schreef.

Boeken over Venetië zijn per definitie al lang overbodig, want in geen stad ter wereld is sinds meer dan mensenheugenis nauwelijks iets veranderd. Toch komen er elk jaar nog tientallen uit. Dat hoeft niet te verwonderen want het toerisme stijgt nog sneller dan het water van de lagune. En elke bezoeker wil natuurlijk een handleiding in handig pocketformaat terwijl hij achter het vlaggetje van de reisgids van Rialto naar San Marco loopt. Maar vooral: wie ooit al was het maar één keer in Venetië geweest is, wil meer weten over deze uitzonderlijke stad.

Die is eigenlijk niet zo groot, en vrij snel weet je waar je bent. De pracht van San Marco bewonder ik alleen voor dag en dauw, als de stad wakker wordt en de Venetianen naar hun werk lopen. Ik raad het iedereen aan om rond een uur of zes ’s morgens op het mooiste plein van de wereld te staan, met als vrijwel enig gezelschap de duiven die zich op dat moment nog normaal gedragen en niet als arrogante modellen voor de selfies van de duizenden bezoekers die een paar uur later het plein overbevolken.

Verdwalen

Ik kom al meer dan vier decennia in Venetië en ik pas de enige methode toe om niet gedegouteerd te raken door de verpletterende toeristenstromen: buiten de prille ochtenduren vermijd ik de plekken waar die naartoe worden gedreven en loop me bewust verloren in de smalle straatjes waar je soms helemaal alleen loopt, ook al ben je maar een tiental meter van de toeristische snelwegen.

Verdwalen in Venetië, het is ook wat Simonart als een kunst bezingt. Het moet zowat de enige stad ter wereld zijn waar je door de grote toeristische plekpleisters te vermijden de echte schoonheid van de stad ontdekt. Een stad die stil lijkt te staan in de tijd, die in geen vijfhonderd jaar ook maar een beetje veranderd is. Dat is uniek en leidt al sinds Venetië bestaat tot hoogst persoonlijke poëtische beschouwingen. De stad laat niemand onverschillig, omdat je nooit het gevoel hebt dat je alles gezien hebt of er alles over gelezen hebt. Vandaar dus het niet-aflatende succes van literatuur over Venetië. Het lijkt wel of er elke maand een interessant boek over de stad uitkomt…

Kaufmann

Onlangs las ik zo het merkwaardige Venise à double tourvan de Fransman Jean-Paul Kauffmann. Die naam zegt U misschien nog iets: Kauffmann werd in de jaren 80 drie jaar lang lang gegijzeld in Libanon, waarvan twee vastgeketend. Ongetwijfeld heeft die traumatiserende ervaring iets te maken met het onderwerp van zijn boek: Kauffmann probeerde maandenlang gesloten kerken in Venetië te bezoeken. Dat zijn er heel wat en hij mocht ondervinden hoe moeilijk het is om binnen te dringen in het labyrinth van de Italiaanse bureaucratie van Kerk, stad en staat. Het boek is een heerlijke beschrijving van zijn zoektocht. De lezer dwaalt met Kauffmann door Venetië, een stad die hij door en door kent en deelt zijn even lichtvoetige als erudiete overpeinzingen. Het is te hopen dat het boek binnenkort in een Nederlandse vertaling verschijnt.

Cultuurgeschiedenis

In afwachting mag geen liefhebber van de stad die zichzelf graag de Serenissima noemt De Klank van de Stad: Een cultuurgeschiedenis van Venetië missen. Auteur Eric Min schreef eerder het onvolprezen De Eeuw van Brussel: Biografie van een wereldstaden levert nu samen met muziekhistoricus Gerrit Valckenaers een bijzonder originele geschiedenis van Venetië af, doorheen verhalen van kunstenaars, schilders, componisten en schrijvers in wier leven de stad een grote rol heeft gespeeld. De auteurs hebben archieven en bibliotheken doorploegd en hun kennis van het terrein is indrukwekkend.

Het verdient aanbeveling om met het boek naar Venetië te gaan en met de auteurs in het spoor te lopen van bekende figuren zoals Wagner of Monteverdi, maar ook Proust of Sartre en de psychotherapeuten Freud en Lacan. Omdat de stad bevroren lijkt in de tijd is het niet moeilijk zich in te beelden dat men in de zelfde steegjes loopt als alle beroemde passanten in de lagunestad waarvan Min en Valckenaers alle details lijken te kennen. Hun toon is nooit aanmatigend, hun verhalen zijn amusant en aangenaam verteld en blijven boeien.

San Marco Village

In het eerste hoofdstuk ‘Travelling. Waarom Venetië ons blijft betoveren’ beschrijven de auteurs de mondiale fascinatie voor de stad, die iedereen herkent , ook wie ze nooit gezien heeft. Net zoals Parijs tot de Eiffeltoren wordt gereduceerd, volstaan een gondel, de Campanile van het San Marco Plein om de stad te evoceren. In Las Vegas en Macau werden rond die clichés casino’s gebouwd en langs de Boomsesteenweg in Schelle is er een heus ‘San Marco Village’ met feestzalen in Venetiaanse stijl. En wist u dat bij het begin van vorige eeuw Venetië werd nagebouwd op de terreinen van Tours en Taxis in Brussel? Zo kon iedereen zich vergapen aan kartonnen gevels, nepgondels en geïmporteerde duiven; dat de liedjes die er gezongen werden eigenlijk Napolitaanse hits waren, daar had niemand een probleem mee. Want Venetië geeft ons wat wij willen: dromen van een stad die buiten de realiteit lijkt te staan, waarop de tijd geen vat lijkt te hebben.

‘De klank van de naam van de stad volstaat om verlangen en verwachting op te roepen’ schrijven de auteurs heel terecht. Hun boek is een pareltje, een genot voor wie de stad kent en er van houdt. . En voor alle anderen zou het een reden moeten zijn om met De Klank van de Stad. Een cultuurgeschiedenis van Venetiëeindelijk naar daar te vertrekken…