Helletocht in de Munt

Een donker landhuis waar twee kinderen geterroriseerd worden door spoken: dat is het kader van The Turn of the Screw, een opera uit 1954 van Benjamin Britten, nu te zien in de Munt, gebaseerd op het gelijknamig legendarische boek van Henry James, een gothic ghost story uit 1898.

De even spectaculaire als beklemmende mise-en-scène van deze opera door de Duitse regisseuse Andrea Breth was al in 2021 te zien, maar door de coronabeperkingen zonder publiek en enkel in streaming. Probeer deze indrukwekkende opvoering niet te missen!

In de meeste opvoeringen van dit meesterwerk van Britten wordt veel gesuggereerd, net zoals in het boek van James. Maar Andrea Breth laat meteen de pure horror zien. Van bij de aankomst van de gouvernante in het landhuis, die voor twee weeskinderen moet zorgen, zijn de geesten van haar overleden voorgangster Miss Jessel en van de perverse Peter Quint aanwezig.

De oude huishoudster weet wat er gebeurd is: de kleine Miles is misbruikt door Quint.

The Shining

Zij weet, maar zegt niets: dat is een van de thema’s waarmee de kijker als in een donkere spiegel wordt geconfronteerd. The Turn of the Screw is een meedogenloze afdaling naar de donkerste kanten van menselijke passies waarmee we liever niet geconfronteerd worden, waarvan we het liefst wegkijken. Breth gebruikt metaforisch grote kasten, waarin we opsluiten wat we niet willen zien.

Ze speelt ook in op onze dubbelzinnigheid, op onze ethische afkeer gekoppeld aan ziekelijke fascinatie. Breth laat ons met vele vragen achter; de antwoorden moeten we zelf zoeken. Bestaan de geesten echt, of enkel in het hoofd van de gouvernante? Misschien zijn de kinderen al lang dood bij haar aankomst en ziet zij enkel spoken–. Net zoals de kleine Danny in ‘The Shining’ als enige lang geleden vermoorde kinderen ziet…

Magritte

Het donkere decor is duidelijk door schilderijen van René Magritte geïnspireerd, met beelden als kaders rond een vreemde wereld waarin mannen met hoeden surrealistische spektakels opvoeren. Britten was homoseksueel in het Engeland van de jaren vijftig, toen dat daar nog strafbaar was. Hij werkte heel lang aan deze opera, omdat hij besefte hoe gevoelig een bewerking van het omstreden boek van James kon zijn. Zijn voornaamste ingreep was om de spoken ook een stem te geven, waardoor de wereld van levenden en doden door elkaar lopen.

In een eerste Nederlandse vertaling luidde de titel van het boek van James: ‘In de Greep’, wat lijkt te suggereren dat iedereen in de macht is van zijn eigen fantasmes, geconcretiseerd in spoken. Intrigerender is een recentere vertaling uit 1998, die ‘De Onschuldigen’ heet. Misschien is iedereen onschuldig en zien we alleen de ziekelijke verbeelding van de gouvernante die geconfronteerd wordt met spoken uit haar eigen verleden.

Of misschien zijn we allen schuldig. Zingt de gouvernante niet na de dood van de kleine Miles: ‘What have we done?’

Helletocht

Breth zei in een interview dat ze de toeschouwer geen duidelijke boodschap wou meegeven, maar wil aanzetten tot nadenken en praten. Dat is met deze The Turn of the Screw zeker gelukt. Het zeer lange applaus van het publiek klonk als een ontlading na een zorgvuldig opgebouwde meedogenloze helletocht zonder happy-end naar de krochten van de menselijke ziel.

Dirigent Antonio Méndez leidde het Kamerorkest van de Munt met veel finesse door de geraffineerde muziek van Britten. De Britse sopraan Sally Matthews blinkt uit in de hoofdrol, maar de hele cast zingt op hetzelfde hoog niveau.

Toch een speciale vermelding voor de zeer jonge Samuel Brasseur Kulk en Noah Vanmeerhaeghe die Miles en zijn spook-dubbelganger vertolken en beiden lid zijn van de jeugdkoren van de Munt. Hun vertolking van de ‘vermoorde onschuld’ kan niemand onverschillig laten.

Nog tot 14 mei in de Munt. Alle info op lamonnaiedemunt.be