Norbertijnen op naar 1000 jaar

De norbertijnen stempelden Vlaanderen in de 900 jaar van hun bestaan. Vlaamse Filmpjes, Zonneland, spekpater Werenfried van Straaten, sportpater Antoon Van Clé, het Sint-Michielscollege, drukwerk van Averbode en veel meer knopen aan bij de witheren. Boeken, muziek, lezingen vieren de verjaardag.

Belangrijker dan de mededingers

De norbertijnen en norbertinessen bejubelen in 2021 wereldwijd de 900 jaar van hun orde. Als de bliksem is een feestboek, met leeslint, lekker, en gelijklopend verscheen het democratische Abdij Averbode. Norbertijnen en norbertinessen, 1300 vandaag, zijn schrijvers, drukkers en uitgevers. In Vlaanderen wordt iedereen, gelovig, ongelovig, ietsist of logebroeder geraakt door de orde van de witheren. Zij heeft alle Vlaamse kinderen mee gevormd door Zonneland, Tam-Tam en de Vlaamse Filmpjes, zij heeft geïnvesteerd in tieners (mijn scoutsaalmoezeniers in Turnhout waren norbertijnen van Postel), zij heeft tientallen ordebroeders in het apostolaat van de parochiedienst, zij heeft prachtige kloosters op groene plekken in de Kempen en Brabant, zij heeft aanknopingspunten langs ex-norbertijnenkerken in gemeenten waar de abdij verdween (vb. Ninove, Veurne, Drongen werd een jezuïetenklooster).

Zij heeft bijzondere figuren die begonnen met Oostpriesterhulp (vandaag Kerk in Nood), de Bouworde, of apostolaat koppelden aan sport en spel (Sporta), zij heeft een patrimonium van kerkschatten (bv. de Parkbijbel van 1148 in de British Library), zij heeft een plek waar de geschiedenis van de orde en de christelijke gemeenschap wordt verzameld, bestudeerd, en gekoesterd (Parcum in Leuven in de Parkabdij in wederopbouw), zij heeft een voortreffelijke school in de Antwerpse noordrand (Sint-Michielscollege in Brasschaat), zij heeft kaas, bier, brood, zuivel voor de lekkerbekken, zij heeft vernieuwende ontmoetingsruimten voor de sympathisanten en passanten (Het Moment in Averbode, stoere architectuur en altijd vol). De norbertijnen zijn als orde kleiner dan de jezuïeten en de minderbroeders maar in de zuidelijke Nederlanden belangrijker dan de mededingers.

Federatie

De orde van de norbertijnen, ook gekend als premonstratenzen of witheren, is een federatie van onafhankelijke canonieën. De orde gebruikt eerder het woord canonie dan klooster, abdij of priorij. De norbertijnen zijn reguliere kanunniken of kanunnikessen sedert de Gregoriaanse hervorming van de elfde en de twaalfde eeuw. Deze hervorming stimuleerde de clerus tot een leven in gemeenschap zodat er een nieuw type klooster ontstond met monastieke regels als kader voor pastorale activiteiten; de regels van Sint-Augustinus werden geadopteerd.

Ordestichter Norbert van Gennep was een charismatische man, als Germaanstalige en vurige prediker onder meer actief in Franstalig gebied (Prémontré bij Laon, waar de eerste norbertijnengemeenschap opbloeit), en koos na klaploperij voor ‘solo Christo duce’, nog enkel Christus als leidsman te erkennen. In maart 1119 omhelst Norbert de bisschop van Kamerijk, Burchard. Tranen vloeien en de emotionele ontmoeting verloopt in het Diets, de streektaal van Burchard van Aken en Norbert van Gennep.

Tongerlo

De abdijen van de norbertijnen kneedden hun omgeving. Op de Maalbeek en haar zijbeken had de abdij van Grimbergen in de middeleeuwen zes watermolens, vier daarvan bestaan nog. De landelijke economie werd geacteerd door norbertijnen. De abten en abdissen bekroonden het goed beheer van hun vaak uitgebreide goederen met prestigieuze kaartboeken waarin het grondbezit en inkomsten uit renten, cijnzen en tienden werden opgetekend. Een goudmijn voor economisch inzicht in de zeventiende en de achttiende eeuw. De verbanden in de Lage Landen waren ruim: Venlo in Nederlands Limburg was een stadsparochie van de abdij van Averbode. De norbertijnen bedienden circa 190 parochies in het oude hertogdom Brabant.

Tongerlo stichtte katholieke parochies in Engeland en in de negentiende eeuw volgden overzeese missies in Afrika, Noord- en Zuid-Amerika. Op 11 mei 1888 richtte paus Leo XIII met de bul Quac catholica nomini officieel het apostolisch vicariaat van Congo Vrijstaat op. Tongerlo volgde een verzoek van Leopold II en verwierf een missiegebied van zesmaal België in het noordoosten van diens eigendom.

Een duizendjarig rijk?

De premonstratenzers waren geen geleerden, in tegenstelling tot de dominicanen in de middeleeuwen en de jezuïeten in de nieuwe tijden. Wel waren zij voortreffelijke ambachtslui in het kopiëren, verluchten en drukken van uitmuntende missalen, codexen, bijbels, psalteriums, getijdenboeken en handschriften.

Als de bliksem is een delicieus document met 45 auteurs die een picturaal en historisch naslagwerk schiepen over de geschiedenis en de spiritualiteit van de norbertijnen en norbertinessen. Het boek fungeert ook als catalogus door een gedetailleerde beschrijving van honderd tentoonstellingsstukken in Parcum, uit de verzamelingen van de Brabantse norbertijnenabdijen. So far so good. Wordt de orde evenwel een duizendjarig rijk in deze tijd van Godsverduistering? Men mag het verhopen.

Het boek Als de bliksem is verkrijgbaar in onze online boekhandel boeken.doorbraak.be