Op zoek naar de Führer

Hitler leeft! Of toch: hij heeft geen zelfmoord gepleegd in mei 1945. Zijn stoffelijk overschot is niet gevonden. Hij is — al dan niet met hulp van het Vaticaan of de Spaanse dictator Franco — met een onderzeeër gevlucht naar Zuid-Amerika en leefde daar nog lang, maar allicht niet gelukkig.

Kent u ze, de ontsnappingstheorieën, waar hele thrillers — boeken en films — en ‘serieuze’ non-fictie zijn op gebaseerd? De ondergrondse nazinetwerken die de Geallieerden deden geloven dat der Führer dood was, maar hem in het geheim konden weg smokkelen. Weg van een vernederende veroordeling, van een ophanging met toeschouwers?

Zulke theorieën konden maar ontstaan omdat er aanvankelijk veel onduidelijkheid was over de omstandigheden van het overlijden en de lichamelijke resten van Hitler. Tim Trachet overloopt ze allemaal in een nieuw boek: Waar is Hitler?

Zelfmoord

Zeker tot in de jaren 1980 waren die speculaties populair, om nadien een stille dood te sterven. En nadien af en toe nog eens op te flakkeren. Zoals in 2008, toen de aan Hitler toegeschreven schedel in een Russisch archief van een vrouw bleek te zijn. Zou zijn dood dan toch in scene zijn gezet? Het deed opnieuw allerlei complottheorieën ontstaan. Niet het minst op History Channel, ook wel eens Hitler Channel genoemd, waar een 27 afleveringen tellende documentairereeks als Hunting Hitler hoge toppen scoorde. (Al werd ze niet uitgezonden op Canvas, waar de Tweede Wereldoorlog in het algemeen en Hitler in het bijzonder populaire onderwerpen blijven.)

De vraag waar Hitler is en of hij daadwerkelijk zelfmoord heeft gepleegd, heeft een hele industrie op gang gezet, waarbij allerlei theorieën de ronde hebben gedaan, de voorbije 75 jaar. Nochtans kan aangetoond worden dat de Duitse dictator zelfmoord pleegde in de zogenaamde Führerbunker op 30 april 1945. Alle theorieën daarover dat hij dat niet zou hebben gedaan, en dat zijn lichaam en van zijn jonge echtgenote Eva Braun verast zijn, kunnen van tafel geveegd worden. Of ze nu van nazi’s, neonazi’s, of Geallieerden afkomstig zijn. Oud-VRT-journalist Tim Trachet overloopt die theorieën in een dun en handzaam boekje en verwerpt die één na één, verwijzend naar getuigenissen, rapporten en andere bronnen.

Ufo’s

Ook de ontsnappingstheorieën legt hij onder de loep. Hitler is niet gevlucht — want hij was dus dood. Niet naar het Spanje van Franco, noch naar het Argentinië van Perón, en evenmin naar het Paraguay van Stroessner. De Zuid-Amerikaanse dictaturen, en al zeker Argentinië met zijn grote Duitse gemeenschap in het noorden van Patagonië (San Bariloche en San Martin de los Andes), leken aanlokkelijke plekken, maar niets is ervan waar. Hetzelfde geldt voor Brazilië (ondanks The Boys of Brazil, over concentratiekamparts Mengele) en … Antarctica. Inderdaad, de nazi’s zouden volgens een theorie een geheime basis onder het ijs hebben, waar ze de voorbereidingen zouden treffen voor een Vierde Rijk. Helemaal van de pot gerukt is de band van de nazi’s met… aliens en ufo’s.

Fabels

Tim Trachet haalt elke theorie over de verdwijning en vlucht van Hitler met overtuiging onderuit. Ook alle bizarre verhalen over zijn overlijden dissecteert hij overtuigend. In Waar is Hitler plaatste hij zowat alle gekende geruchten, bizarre verhalen en dubieuze getuigenissen (die elkaar bovendien tegenspreken) op een rijtje. Om ze een voor een naar het rijk der fabelen verwijst.

Trachet poogt in zijn epiloog te achterhalen waarom zulke theorieën telkens opnieuw de kop blijven opsteken. Is het omdat elk gerucht over Hitler voor volle krantenkolommen zorgt? Omdat Hitler verkoopt? Omdat we een van de meest moderne totalitaire systemen en achterliggende bricolage-ideologieën nog steeds niet helemaal begrijpen? Vermits er mensen zijn die de ondergang van het Derde Rijk nog steeds betreuren? Voer voor psychologen, zegt Trachet. Hij heeft allicht gelijk.