Over de constitutie van Europa

De 84-jarige Duitse denker Jürgen Habermas heeft het niet zo begrepen op de natiestaat. Wellicht spelen zijn eigen oorlogservaringen mee een rol in het afwijzen van het nationalisme als concept en al die zich daarop entende ‘dwergstaatjes’ ten voordele van een slagvaardige Europese Unie (EU). Habermas stelt dat de problemen van onze tijd alleen nog kunnen worden aangepakt wanneer ‘de internationale gemeenschap van staten [zich verder ontwikkelt] tot een kosmopolitische gemeenschap van staten en wereldburgers.’ (p. 11) Het zou verkeerd zijn te denken dat volks- en staatssoevereiniteit samen moeten vallen. De naties zijn volgens Habermas immers geen ‘cultureel homogene eenheden’ meer dankzij de immigratie en de nationale grenzen zijn doorlaatbaar geworden dankzij internet en massatoerisme. Daarom moeten de politici zich volgens Habermas uit hun ‘nationale kooien’ (p. 101) bevrijden en werken aan de transnationalisering van de democratie. De inperking van de nationale soevereiniteit ten voordele van een supranationale instantie zoals een zich in die richting ontwikkelende EU zou niet ten koste gaan van de mondigheid van de burgers. Voorwaarde is dat de burgers van de verschillende staten binnen de EU mee betrokken worden bij de supranationale wetgeving. Habermas begeeft zich hier op het terrein van een Verhofstadt die droomt van een ‘Europe of the citizens.’ Het hoeft niet te verwonderen dat Habermas niet hoog oploopt met de ‘herontdekking van de Duitse natiestaat’ door de nieuwe generatie van Duitse politici. (DR)