Over de tikkende tijd, de liefde en het ouder worden.

‘De Rozenkavalier’ van Richard Strauss had eigenlijk al twee jaar geleden op de planken van de Brusselse Munt moeten staan, maar toen was er helaas corona, met de bekende gevolgen. Nu is de opera er eindelijk toch te zien tot half november in een spectaculaire regie van de Italiaan Damiano Michieletto.

Met dit werk kende Richard Strauss in 1910 een immens succes en dat duurt eigenlijk door tot vandaag. Voordien had de Oostenrijkse componist twee heel andere opera’s geschreven, ‘Salomé’ en ‘Elektra’, waarmee hij ongekende dissonante grenzen van de muziek opzocht. Met ‘De Rozenkavalier’ keerde hij terug naar meer klassieke vormen. De opera dankt zijn populariteit aan de vermenging van dramatische en komische elementen, met referenties naar andere meesterwerken in dat genre zoals Mozarts ‘Figaro’ of ‘Falstaff’ van Verdi.

Siegmund Freudiaan

Maar ‘De Rozenkavalier’ is meer dan een muzikale spielerei. De essentie ervan ligt onder de eerste laag van de zedenkomedie, verstopt net onder de oppervlakte. Het werk is als een schitterende, misleidende trompe l’oeil, net zoals achter de mooie façades van de Weense burgerhuizen er meer gebeurde dan wat paste in de conservatieve moraal. In de beste psychoanalytische traditie van zijn tijdgenoot Siegmund Freud heeft Strauss het over het verborgene. Een indrukwekkend voorbeeld daarvan zit meteen in het begin van de opera, bij de ouverture, dat een stoeiend koppel met groot leeftijdsverschil laat zien : Marschellin, een oudere overspelige vrouw en Octavian, haar jonge minnaar.

Cinema

Van bij het begin beseft Marchellin dat door ouder te worden, ze gedoemd is haar jonge minnaar Octavian te verliezen. Ze dwaalt tussen een grote serie antieke klokken, die ze ’s nachts stil zet in een hopeloze strijd tegen de tijd. Die is onverbiddelijk en ‘stroomt geluidloos als een zandloper’ zingt ze. De tijd is het onzichtbare hoofdpersonage van ‘De Rozenkavalier’.

De Italiaanse regisseur Damiano Michieletto toont door zijn overtuigende mise-en-scene waarover deze opera eigenlijk echt gaat : over existentiële vragen, het eindige leven en de menselijke vergankelijkheid. Het hoofdpersonage Marschellin dreigt ten onder te gaan aan nostalgie, het verlangen naar wat voorbij is en nooit meer terug komt. Michieletto illustreert die herkenbare menselijke emotie op een bijzonder poëtische manier: sneeuwvlokken dwarrelen neer, net als in de openingsscène van Orson Welles’ Citizen Kane, waar de stervende Kane terugdenkt aan het sleetje uit zijn kinderjaren. Een andere cinematografische referentie zijn de dreigende raven die uit de hemel neerdalen, en net als in Hitchcocks The Birds naderend onheil voorspellen. Een reusachtige raaf kijkt toe hoe de meubels scheef gaan staan, als symbool van een vertrouwde wereld die instort.

De Munt

Het sterkste element van de mise-en scène is het gebruik van flash-backs en flash-forwards vóór de hoofdscène waardoor we als het ware kunnen kijken in het hoofd van Marschellin,die zichzelf in verschillende fases van haar leven ziet. Hier lijkt Michieletto zich wel geïnspireerd te hebben op de slotscène van ‘2001. A Space Odysee’ van Stanley Kubrick, waarbij een astronaut geconfronteerd wordt met zichzelf in alle fases van zijn leven. En als Marschellin vertwijfeld rondloopt in haar slaapkamer verschijnt een identieke kamer waar als in een spiegelbeeld een jongere versie van haar te zien is. Marschellin ziet dingen die er niet zijn, ze is behekst, net als Macbeth die de spoken van zijn slachtoffers ziet. Met die referenties toont Michieletto zich een meester, die verder gaat dan een loutere illustratie van een verhaal maar er de essentie van naar boven brengt. Zijn eindbeeld is pijnlijk indrukwekkend : Octavian stapt met zijn nieuw liefje Sophie naar de horizon terwijl Marschellin en haar echtgenoot elkaar in bed de rug toekeren. Zelden een ontroerender beeld gezien over de vergankelijkheid van leven en liefde…

Sterrencast

De Britse sopraan Sally Matthews is zonder twijfel de ster van deze voorstelling. Ze zingt als Marschellin met indrukwekkende emotie over haar moeilijke aanvaarding van het ouder worden. Maar alle zangers zingen op hetzelfde, hele hoge niveau: deze ‘Rozenkavalier’ heeft echt een sterrencast. De Canadese Michèle Losier speelt de mannelijke rol van Octavian. Als die zich ook nog als vrouw verkleedt leidt dat tot een heerlijke genderverwarring, waardoor de opera actuele maatschappelijke thema’s aanraakt. Ook de Belgische Ilse Eerens maakt in de rol van Sophie als derde lid van het sopranentrio grote indruk. De Britse bas Matthew Rose overtuigt met stem en spel als de karikaturale Ochs. Dirigent Alain Altinoglu stuurde het Muntorkest met brio door de meer dan drie uur heerlijke muziek.

Alle info op lamonnaiedemunt.be

Nog voorstellingen op 2,5,8,10,15,16 en 18 november om 18h en 13 november om 15h