Puigdemonts Europese utopie

Vandaag is het een jaar geleden dat het Catalaanse parlement voor de onafhankelijkheid van Catalonië stemde (met 70 tegen 10). Het gebeurde schoorvoetend, en niet geheel volgens plan. Politiek-strategisch, dat gaf Puigdemont recent toe in een interview met Doorbraak, had die onafhankelijkheid korter na het referendum moeten zijn uitgeroepen. Maar gedane zaken maken geen keer. En ondertussen zijn er elf Catalaanse politieke gevangenen, leven er politici in ballingschap en hangen duizenden Catalanen processen boven het hoofd voor hun mening of hun medewerking aan het onafhankelijkheidsreferendum van 1 oktober 2017.

Vandaag is ook de dag dat de Europese liberale ALDE-fractie van Guy Verhofstadt met twee derden besloot de liberale centrumpartij PDeCAT van Carles Puigdemont, uit te sluiten. Nochtans had diezelfde Verhofstadt aan Puigdemonts voorganger Artur Mas alle steun beloofd in zijn autonomiestrijd.

Een paar dagen voor de verjaardag van dat referendum werd het boek van president-in-ballingschap Carles Puigdemont voorgesteld in Brussel: De Catalaanse crisis. En dat is een vreemd boek.

Catalonië onafhankelijk

De Catalaanse crisis: Een kans voor Europa is een boek dat willens nillens bestaat uit twee delen. In het eerste deel krijgen we een overzicht van de Catalaanse strijd voor onafhankelijkheid, hoe die ontstaan is en opengebloeid door een halsstarrig Spanje dat weigert Catalonië meer autonomie te gunnen. De president van de Generalitat somt alle argumenten pro op, en weerlegt vele argumenten contra. Zoals het economische argument dat Catalonië zou verarmen — als Vlamingen (her)kennen we dit gedeelte maar al te goed. Puigdemont verhaalt over de link tussen partijpolitiek en burgerbewegingen, die die eerste op het pad van de onafhankelijkheid zetten. Hij heeft het over zijn gedwongen ballingschap, de politieke gevangenen en zijn arrestatie in Duitsland. En hij heeft het over zijn eigen rol in dat verhaal, een bescheiden rol, want zo is de man. Hij ziet zichzelf niet als de Grote Voorvechtern of Martelaar van de Goede Zaak. Maar eerder als een man die met een enorme verantwoordelijkheid opgezadeld zit.

Europa aan de zijlijn

Aan die verantwoordelijkheid ontbreekt het in Europa. Sinds de Guardia Civil met veel geweld inhakte op vreedzame burgers die hun stem wilden uitbrengen – dat heet dan volgens sommige nieuwlichters een staatsgreep – blijft de Europese Unie oorverdovend stil. De belangrijke posities die de Partido Popular – via de Europese Volkspartij – bekleedt in de Europese instellingen is daar een reden voor. Of dat dat ook de reden is waarom CD&V’ster Marianne Thyssen het geweld van de Spaanse ‘rijkswacht’ proportioneel noemde, allicht ook. Ook vandaag houden Juncker en Tusk de lippen op elkaar als het om Spanjes optreden gaat. Hongarije en Polen doen niet veel beter als rechtsstaat, maar worden wél met alle zonden Israëls overladen.

In het tweede deel van zijn boek richt Puigdemont zich tot Europa. Maar… niet tot het huidige Europa, maar een utopisch Europa van de toekomst, zoals hij dat voor ogen heeft. Een soort basisdemocratisch continent waar niet de natiestaten van tel zijn maar de burger. En die burger zou in permanent overleg treden met medeburgers en overheden via een dagelijkse dialoog van digitale referenda en andere bevragingen. Het is een Europa, waar Catalonië wél een plaats heeft (in tegenstelling tot het huidige? wat dan met heel die onafhankelijkheidsstrijd?), al doen grenzen er niet meer toe in Puigdemonts visie.

In het boek schrijft Puigdemont zelfs dat de Catalanen — altijd grote fans van de Europese Unie — voor onafhankelijkheid stemden, om zo’n ‘nieuw’ Europa te krijgen. Zelf heb ik nog nooit een catalanist ontmoet die dezelfde argumenten aanhaalde, maar dat zal wel aan mij liggen.

Weg Realpolitik

Hoe boeiend en nieuw het eerste deel van dit boek kunnen zijn voor wie de Catalaanse crisis niet kent, of Doorbraak hierover niet leest, zo bevreemdend is het tweede deel. Puigdemont moet zich dagelijks reppen om het onafhankelijkheidsfront in Catalonië niet in duigen te zien vallen. Maar tegelijk legt hij zijn hoop en geloof in Europese handen. Een utopisch Europa, dat we in lichtjaren niet zullen meemaken, maar wel de oplossing zullen bieden voor het Spaans-Catalaanse conflict. Van een zwaktebod gesproken… Is het feit dat hij al bijna een jaar afgesneden is van zijn volk en in een soort bubbel van beate bewonderaars leeft, de reden voor deze vlucht vooruit? Veeleer waren Vlaanderen, Europa en Catalonië gediend met een boek met realistische oplossingen en een concreet appel. Catalonië heeft nood aan Realpolitik, en niet aan politieke hocus-pocus.

Deel twee doet veel af aan de zin van een boek van Puigdemont. Wie wil weten waarom 80% van de Catalanen zelfbeschikking willen en zowat de helft van de Catalanen onafhankelijkhei, vindt voldoende stof in Puigdemonts boek. Maar wie op zoek is oplossingen uit het voorliggende conflict, is eraan voor de moeite. Een gemiste kans, hoe interessant Puigdemonts visie ook is. De onafhankelijkheidsbeweging in Catalonië zal ook vreemde ogen trekken, bij het lezen van Puigdemonts boek.