Vluchtelingen brengen christendom zonder eurocentrisme

Als er een discussie is over vluchtelingen, dan wordt dat hier snel een discussie over de islam, het christendom speelt maar een zijdelingse rol. En dat vertekent ons beeld. Volgens het Amercan Pew Research Centre waren er in 2012 al 26 miljoen christelijke migranten in Europa. De helft daarvan is afkomstig van landen buiten Europa. Daartegenover staan 12 miljoen islamitische migranten. De cijfers staan in de aanvangsbladzijden van God is een vluchteling, van David Dessin. Hij wil in het boek die christelijke migranten een gezicht geven.

In Europa hebben we het moeilijk om de religie van de migranten en vluchtelingen als factor te zien. Voor ons zijn het individuen, op de vlucht voor oorlog, geweld of ‘op zoek naar een beter leven’. De vluchtelingen zien dat vaak helemaal anders. Europese politici hebben het ook moeilijk om het christendom in hun politiek mee te nemen. Er is nu een voorstel in de Kamer om de situatie van ‘religieuze minderheidsgroepen’ mee te nemen in het Belgisch buitenlands beleid (het woord christendom valt niet). Het probleem is dat door onze manier van kijken een deel van de werkelijkheid niet schijnt te bestaan. Er zijn veel christenen op de vlucht omdat ze vervolgd worden omdat ze christen zijn. En als ze hier in opvangcentra komen gaat de verdrukking vaak gewoon door. Want wij gaan mensen toch niet opdelen volgens geloof, ha neen. Wij staan daar boven.

Westers christendom

De terugkeer van het christendom in de Lage Landen luidt de uitdagende ondertitel. Het christendom in het Westen wordt vaak voorgesteld als oud, vergrijzend en ingedommeld. De vele christenen die hier terechtgekomen zijn dragen vaak een heel andere christelijke traditie mee. Een veel strijdender.

Want ook dat wil Dessin aantonen: wij hebben in het Westen een vertekend beeld van het christendom en zijn geschiedenis. Wij zien het christendom, de kerk als een machtige institutie die over haar hoogtepunt is. We hebben ons van het juk van de kerk moeten bevrijden. Maar op andere plaatsen in de wereld heeft de kerk een heel andere geschiedenis doorgemaakt.

Dessin laat christenen uit het Midden-Oosten, Afrika en Azië aan het woord. Hij laat hen de geschiedenis van hun christendom, van hun kerk vertellen. Hun kerk ja, want het zijn niet allemaal katholieken, kopten of ‘protestanten’. Het boek geneest je snel van je eurocentrische kijk op het christendom. Vele vluchtelingen dragen een christelijke traditie die honderden jaren ouder is dan het Europese christendom. Het boek wordt zo een boeiende ontdekkingstocht in de christelijke geschiedenis.

Gemeenschap

Maar God is een vluchteling is meer dan een geschiedenisboek. Dessin bekijkt ook de situatie van de christenen en waarom ze op de vlucht zijn. Op verschillende plekken op aarde is het ronduit gevaarlijk om christen te zijn. Voor vele christenen in de wereld is discriminatie en geweld dagelijkse kost, omdat ze christen zijn. Ze begrijpen niet waarom wij in het Westen daar niet tegen reageren. Ze begrijpen niet waarom wij in het Westen, waar je zonder problemen je christen kan en mag zijn, dat geloof als overtollige ballast overboord kieperen.

Dessin ontdekt levende christelijke gemeenschappen in Vlaanderen, hij bezoekt ze en neemt de lezer mee. Hij kan zijn enthousiasme vaak moeilijk verbergen. Maar het moet ook aanstekelijk werken. Vaak zijn die gemeenschappen ook nog zeer missionair én pastoraal bewogen. Ze trekken de straat op om te prediken of daklozen te bezoeken. Het boek opent een wereld die zich hier onder ons afspeelt in huizen en kleine achterafzaaltjes. Velen in Vlaanderen vermoeden waarschijnlijk niet dat die wereld bestaat.

Voorbehoud

Toch wil ik een voorbehoud maken bij dat enthousiasme. In de gesprekken die in het boek te lezen zijn zie je ook hoe vreemd die religieuze groepen zijn aan onze manier van denken. Velen denken premodern. De Franse Revolutie en de waarden van de Verlichting zijn in grote delen van de wereld nog niet gepasseerd. Het riep bij mij de vraag op of dergelijke manier van denken een toekomst heeft bij ons? Wat zal er met deze gemeenschappen gebeuren eens de eerste generaties verdwijnen, de leden zich inburgeren, deel uitmaken van onze samenleving? Wie zal wie veranderen? Sijpelen die ‘westerse waarden’, die manier van denken over de verhouding man-vrouw, homoseksualiteit, de verhouding kerk-staat, religie als groepsidentiteit of als persoonlijke keuze … in die gemeenschappen binnen of zal dat premoderne denken zich opnieuw in Europa verspreiden?

Ik vind dat Dessin hier in dit boek iets te enthousiast is over de ‘nieuwe’ christelijke gemeenschappen. Ook de kerk in Europa zoekt naar een nieuwe manier om de christelijke boodschap te vertalen in deze tijd. Ik ben er niet van overtuigd dat je die manier zomaar uit het museum kan halen. Ik geloof er wel in dat Vlaamse christelijke gemeenschappen en christenen van elders in de wereld elkaar wederzijds kunnen beïnvloeden en een nieuwe synthese vinden. Al lijkt de kloof vandaag vaak nog heel groot. Ook de religieuze multicultuur is er vooral een van segregatie. Elk blijft in de eigen kerk.

God is een vluchteling; de terugkeer van het christendom in de Lage landen is een zeer lezenswaardig boek. Ik beveel het u van harte aan. Het informeert, vertelt en zet aan het denken. Wat wil een mens nog meer?