Willem de Meyer: bard van het Vlaamse lied

Heel wat jongere (= jonger dan vijftig jaar) lezers zullen tegenwoordig vraagtekens plaatsen bij het horen van de naam van Willem de Meyer. Toch wel enigszins ten onrechte. Hij genoot in Vlaanderen tot diep in de jaren 1970 grote bekendheid. Willem de Meyer deed namelijk aan cultuurverheffing — nog zo’n woord dat vandaag totaal in onbruik geraakt is — en leerde ‘zijn’ volk zingen. Daarnaast was hij Vlaams-nationalist in hart en nieren. Het zat in zijn genen.

Frans-Jozef de Meyer

De vader van Willem, Frans-Jozef (1876-1948) was hoofdinspecteur van het lager onderwijs en werd wegens zijn activistisch engagement in 1919 geschorst. Dat drukte een diepe stempel op de familie. Hij richtte daarop een privéschool op en later een drukkerij. Als lid van de Frontpartij werd hij in de gemeenteraad van Borgerhout gekozen. Toen vader Frans-Jozef in 1928 dankzij Camille Huysmans in eer hersteld werd, nam hij noodgedwongen ontslag als gemeenteraadslid.

Zijn zoon Willem werd in 1919 onderwijzer in La Louvière. In Vlaanderen kon hij immers niet aan de bak komen omdat er een smet op zijn naam rustte.

Willem vond er ook zijn latere echtgenote. Na hun huwelijk verhuisde het paar naar Borgerhout. Zijn ‘kleine Walin’, zoals hij haar noemde, maakte zich algauw het Vlaamse streven eigen. Tijdens een manifestatie op 29 juni 1924 in Lier beet ze de commandant van de rijkswacht toe, die zopas zijn mannen had laten chargeren: ‘C’est une honte de traiter votre peuple ainsi!‘ (‘Het is een schande om uw volk zo te behandelen!’).

Estland

Al vroeg had Willem de Meyer interesse betoond voor de Vlaamse liedbeweging. De Vlaming Peter Benoit, de Noor Edvard Grieg en de Pool Frédéric Chopin waren zijn helden. Later liet De Meyer zich ook inspireren door de zang- en dansfestivals die jaarlijks in Tartu in Estland doorgingen. Manifestaties die een krachtige stimulans aan de nationale identiteit gaven. Hij droomde ervan om met een dergelijke beweging in Vlaanderen van start te gaan.

Samen met zijn Borgerhoutse medebewoner Karel Peeters, de latere directeur van de VNV-drukkerij en -uitgeverij, lag De Meyer in 1933 mee aan de basis van de Vlaamsch Nationale Zangfeesten, waarvan hij de eerste secretaris werd.

Aan de historiek van de Zangfeesten hecht auteur Lieven de Meyer veel belang. Hij is het oudste kleinkind en petekind van Willem de Meyer. Over zijn grootvader, tot wie hij zich sterk aangetrokken voelt, schreef hij het voorliggende herinneringsboek vol biografische wetenswaardigheden en anekdotes. Het boek bevat alvast veel bouwstenen die mee de aanzet kunnen vormen voor een nog te schrijven volwaardige historische biografie.

‘Opziener’

Tijdens de laatste Duitse bezetting bleef De Meyer het Vlaamse lied promoten. Als koorleider leidde hij onder meer tijdens culturele avonden in Duitsland de samenzang van Vlaamse arbeiders, bleef hij zich engageren in de Zangfeesten en aanvaardde hij de opdracht om ‘Opziener van den Volkszang in de lagere scholen van het Vlaamsche Landsgedeelte’ te worden. Met dat laatste ging voor hem een droom in vervulling.

Na de bezetting kreeg hij hiervoor echter de rekening gepresenteerd. Hij verloor, zoals zijn vader weleer, zijn betrekking in het onderwijs. Verder werden er een reeks ridicule beschuldigingen tegen hem geuit. Bijvoorbeeld dat hij een rouwbeklag had gezonden naar een weduwe met elf kinderen nadat haar man door de weerstand vermoord was.

Eigenaardig is ook dat hij pas na anderhalf jaar, in januari 1946, aangehouden werd. Na 7,5 maanden opsluiting kwam De Meyer weer vrij. Hij werd tot een jaar opsluiting veroordeeld en voor tien jaar uit zijn burgerrechten ontzet.

Soldatenkoren

Willem De Meyer was er de persoon niet naar die bij de pakken bleef zitten. Hij richtte een muziekwinkel met feestzaal op, en trok met zijn accordeon het wijde Vlaamse land door. Op die wijze werd hij een voltijdse Vlaamse bard, en trad op voor diverse culturele kringen, scholen, jeugdkampen, rusthuizen en dirigeerde zelfs Belgische soldatenkoren, waarvoor hij speciale toestemming van het ministerie van Defensie (onder meer van Paul Vanden Boeynants) had gekregen. Ook reisde Willem de Meyer naar de Vlaamse migranten in Noord-Amerika en Zuid-Afrika.

Na tien jaar afwezigheid stond hij in 1955 weer voor de klas. Zijn hoogtepunt kende hij in de jaren 1960 met onder meer de Dagen van het Vlaamse lied.

Hij overleed in 1983 en liet een bijzonder rijk archief na dat in het ADVN in Antwerpen berust.

Het boek over Willem de Meyer werd netjes uitgegeven en bevat tal van illustraties, die hier voor het eerst gepubliceerd worden. Jammer dat een register ontbreekt.