Rekeningrijden: de N-VA, het kind & het badwater

Mobiliteitsexperten, ook die van de N-VA, beschouwen rekeningrijden al jarenlang als een belangrijke sleutel tot een duurzame mobiliteit met minder files. Nog voor de haalbaarheidsstudie van N-VA minister Ben Weyts is voorgesteld, kant de N-VA zich tegen rekeningrijden, een van de eigen Vlaamse programmapunten. Moeten we het blijven stellen met de ‘domme’ federale belastingen?

Slimme fiscaliteit

Niemand kan ontkennen dat de automobilist in dit land veel belastingen betaalt. Weinig mobiliteitsexperten zullen pleiten om de globale belastingen op autoverkeer verder te verhogen. Al toont de jongste MIRA-studie Internalisering van externe kosten van transport in Vlaanderen (2017) aan dat de totale, huidige belastingen de maatschappelijke kosten in Vlaanderen vaak niet dekken.

De bedoeling van rekeningrijden is om de mobiliteit op een intelligentere manier te sturen. Intelligenter dan de federale accijnzen op brandstof, die geen rekening houden met het uur of de plaats waar de brandstof wordt verbruikt. Een kilometerheffing zorgt ervoor dat bestuurders meer betalen tijdens het spitsuur en minder tijdens het daluur. Dat moet zorgen voor een meer doordacht wagengebruik en minder welvaartvernietigende files. Diepgaande studies, zoals de Stratec-studie van 2011-2013 van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, toonden aan dat men met een beperkt tarief voor de hoofdstedelijke GEN-zone van 7 eurocent per kilometer ongeveer 10% daling van afgelegde wagenkilometers tijdens het spitsuur kan bekomen. In dat scenario blijkt een grote investering in de capaciteit van de spoorwegen — meer bepaald in de Noord-Zuidas — weliswaar nog meer noodzakelijk dan het nu al is.

Belastingneutraliteit

Al jaren weet iedereen die van ver of dichtbij met de kilometerheffing bezig is dat een kilometerheffing betekent dat mensen die hun gedrag niet kunnen of willen aanpassen in sommige situaties meer zullen moeten betalen. Mensen die een alternatief zoeken of ervoor kiezen om tijdens daluren te rijden, betalen minder. Net dit mechanisme maakt het rekeningrijden ‘sturend’. Om te voorkomen dat de globale verkeersbelasting stijgt, zullen er bestaande belastingen moeten worden afgeschaft of verminderd; bijvoorbeeld de jaarlijkse Vlaamse verkeersbelastingen, de personenbelasting of ‘domme’ federale accijnzen op brandstof. Ook dat is oud nieuws voor alle betrokken partijen. De grote ‘kracht van de verandering’ is om welvaart verminderende en domme belastingen te vervangen door belastingen die de mensen tot intelligenter gedrag aanzetten; voor hun portemonnee, de economische efficiëntie en ons leefmilieu.

Paniekvoetbal

Een aanvaardbare vorm van rekeningrijden is veel complexer dan het inbouwen van een On Board Unit (OBU) om in elke wagen om kilometers en gebruikte wegen te registreren. Met de huidige stand van de GPS-technologie (rekeningrijden wordt door de drie gewesten al succesvol en op een ‘confederale’ wijze voor vrachtwagens ingezet) is rekeningrijden vooral een kwestie van rechtvaardige, fiscale modernisering met wellicht een luik fiscale staatshervorming — iets wat voor de N-VA toch geen vies woord zou mogen zijn. Het gaat om een slim vervoerssysteem voor de 21ste eeuw. Het wordt steeds meer duidelijk dat de federale overheid daartoe amper in staat is, ondanks de zware belastingsdruk.

Dat de N-VA naar aanloop van de verkiezingen terugkrabbelt en eigen ‘regionale’ oplossingen verwerpt, komt neer op het verzaken aan de zoektocht om belastingen op een intelligentere manier in te zetten dan de Belgische staat. Het is een deur naar minder files en minder milieuvervuiling of CO2-uitstoot dichtslaan en het kind met het badwater weggooien. Dit lijkt op paniekvoetbal onder druk van de antirekeningrijdencampagne van het Vlaams Belang. Of dient deze hetze tegen rekeningrijden vooral om het gebrek aan communautaire en confederale slagkracht te verbergen? Verkiezingskoorts lijkt van de N-VA een partij van ‘Angst voor verandering’ maken. Hoeveel bochten kan een partij inzetten zonder haar geloofwaardigheid verliezen?

(De auteur was in een ver verleden leidend ambtenaar voor enkele grote studies en projecten in verband met rekeningrijden.)