Rode uitdaging voor Merkel III

Tot op het laatste moment vormden de Duitse Bondsdagverkiezingen een nek-aan-nekrace tussen het rechtse en het linkse kamp. Niemand die eraan twijfelde dat de christendemocratische kanselier Angela Merkel (CDU) zichzelf zou opvolgen. De grote vraag was wel of haar coalitie met de liberale FDP boven het resultaat van de drie linkse oppositiepartijen (SPD, Grüne, Linke) zou kunnen uittorenen.

Klokslag 18.00 uur maakten de zenders de resultaten van de exitpolls bekend. Grote winnaar is de CDU/CSU met 42 procent, de FDP verdwijnt uit de Bondsdag. Datgene waarvoor de meerderheid van de burgers vooraf al in peilingen haar voorkeur had uitgesproken, lijkt uit te komen: een Grote Coalitie van christendemocraten (CDU/CSU) en sociaaldemocraten (SPD) zou in de steigers kunnen staan, de zwart-gele coalitie van christendemocraten en liberalen behoort tot de geschiedenis.

Vanuit puur strategisch standpunt kan zowel Merkel als haar uitdager Peer Steinbrück (SPD) zich verzoenen met de teerlingen zoals de kiezer die heeft geworpen. In het tv-duel drie weken geleden had Merkel al opgemerkt dat een Grote Coalitie best kon als het belang van het land dat vereiste (in feite: als de stembusslag geen andere optie meer openliet). Steinbrück had die idee tijdens de campagne niet uitgesloten, wat erop neerkwam dat het belang van zijn partij op zijn ambities als kandidaat-kanselier zou primeren.

Zowel voor de CDU/CSU als de SPD biedt een Grote Coalitie kansen én uitdagingen. De christendemocraten weten dat ze grotendeels overeenstemt met de wil van het volk. Daarmee kunnen ze hun populariteit versterken. Merkel III hoeft ook in de Bondsraad, de deelstatenkamer, nauwelijks op weerstand te rekenen. In de Bondsraad zetelen de ministers-presidenten en ministers van de zestien deelstaten. In de huidige constellatie zitten de sociaaldemocraten in dertien deelstaatregeringen, overwegend met de Groenen en slechts in vijf ervan met de CDU. Rood-groen heeft de meerderheid van de stemmen in de Bondsraad en kan in sommige gevallen wetsvoorstellen van de Bondsdag, het federale parlement, kelderen. Dat hebben SPD en Groenen enkele dagen geleden nog gedaan.

Met de SPD in de Bondsregering zullen de sociaaldemocratische ministers-presidenten echter meer geneigd zijn zich achter het wetgevende werk van de Bondsdag te scharen. Merkel hoeft dan niet meer een permanente strijd te leveren met een deelstatenkamer die haar in de afgelopen regeerperiode nog vijandig gezind was. Het nadeel is natuurlijk wel dat haar rode coalitiepartner vanuit een door de SPD gedomineerde Bondsraad meer druk op haar kan uitoefenen.

Toenadering tot Hollande

Sowieso betekent een SPD met 26 procent van de stemmen iets anders in de Bondsregering dan wanneer de FDP het met 5 procent had gehaald. De FDP zou een verzwakte juniorpartner voor Merkel geweest zijn, de SPD kan al wat meer gewicht in de schaal leggen, en dat in beide kamers van het parlement.

Daarnaast moet Merkel ook rekening houden met de sterkere positie die de CSU, de Beierse conservatievere zusterpartij van de CDU, vorige week als absolute winnaar aan de deelstaatverkiezingen in Beieren overhield. Maar met 42 procent van de stemmen voor de christendemocraten mag de aanblijvende kanselier zich wel gesterkt voelen.

Niet iedereen binnen de SPD is happig op regeringsdeelname op federaal vlak. Vergeten zijn niet de dagen van Merkel I (2005-2009) toen de SPD binnen de toenmalige Grote Coalitie in de verdrukking geraakte. De linkervleugel van de SPD heeft enkele dagen geleden al een eisenbundel klaargemaakt voor het geval van een Grote Coalitie, zoals de invoering van een minimumloon in alle sectoren. Toch overstemt de lust om mee te regeren alle voorbehoud. Nadeel voor de SPD is wel een te verwachten versterking van de links-radicale Die Linke die vanuit de oppositie steeds giftigere pijlen zal afvuren op de SPD als deel van een centrumregering.

Ook voor Europa heeft een grote coalitie verreikende gevolgen. ‘Verlost’ van de FDP, de meest rechtse van alle traditionele fracties (volgens een onderzoek van Berlijnse politicologen), zal Merkel binnenlands een meer op compromis georiënteerde koers varen en met de SPD eventueel aan boord ook de toenadering tot het Frankrijk van de socialistische president François Hollande versterken. Ook Frankrijk kan zich door een regering met Duitse sociaaldemocraten meer aangemoedigd voelen om broodnodige hervormingen door te voeren. Met een versterkte Frans-Duitse as zou Merkel ook de verantwoordelijkheid voor haar Europapolitiek over meer schouders kunnen verdelen.

<Vindt u dit artikel informatief? Misschien is het dan ook een goed idee om ons te steunen. Klik hier.>