Russische hobbyarcheoloog veroordeeld voor chat

Oleg Beloöesov is de eerste in Sint-Petersburg die werd veroordeeld voor het ‘verspreiden van valse informatie over de speciale militaire operatie’. Dankzij een uitkering voor arbeidsongeschiktheid wegens een handicap kon Oleg voorzien in het levensonderhoud van zichzelf en zijn negentienjarige zoon Daniil die een ontwikkelingsstoornis heeft. Zijn vrouw overleed meer dan tien jaar geleden. De Petersburger is amateuropgraver en verdient bij door vondsten te verkopen.

‘Poetler is een schoft’

Op 3 en 4 april 2022, een maand na het begin van de invasie, communiceert hij met een andere hobbyarcheoloog in een gesloten chat op vk.com, het Russische Facebook. Hij noemt Poetin ‘verrader nummer één die het hele land leeggeroofd heeft en nu ook nog een oorlogsmisdadiger is geworden’.

Hij vervolgt: ‘Poetler is een schoft, zijn fascisten schieten op burgers, op woonhuizen, ze kunnen niet op tegen het leger, daarom pakken ze kinderen en vrouwen die een gemakkelijke prooi zijn… ze verkrachten en plunderen. De volgende eenheden en onderafdelingen van de Russische strijdkrachten hebben zware oorlogsmisdaden begaan in Boetsja, Gostomel en Irpen…’

Daarna volgt een opsomming van onderdelen van het leger. Naar eigen zeggen wilde Beloöesov vooral provoceren. Dat lukt. De woedende gesprekspartner maakt screenshots en stapt ermee naar de politie.

SS-ring als bewijsmiddel

Twee maanden later wordt in alle vroegte de deur van de flat van vader en zoon door een speciale eenheid van de politie opengebroken. De lokale krant fontanka.ru deelde een video van de huiszoeking en ondervraging gemaakt door een medewerker van het ministerie van Binnenlandse Zaken. Hierop is te zien hoe Daniil Beloöesov streng wordt ondervraagd door een agent. De jongeman ligt met zijn hoofd op een tafel en zegt angstig niets te hebben geschreven. Daarna volgen beelden van zijn vader die toegeeft ‘uit domheid te hebben gehandeld’.

Op bevel van de ondervrager biedt de hobbyarcheoloog zijn excuses aan de Russische Strijdkrachten aan. Ook zegt hij voor lopende camera te weten dat de informatie die hij verspreidde vals was. Alleen gekleed in een onderbroek en met geboeide handen, belooft hij ‘nooit meer iets dergelijks te doen’.

Tijdens de huiszoeking worden volgens justitie een mobiele telefoon, een notebook, een dolk, vijf patronen en aantal vondsten uit de Tweede Wereldoorlog geconfisqueerd. De camera zoomt in op een ring waarin de letters SS gegraveerd staan. Beloöesov senior wordt geïnterneerd in de beruchte Kresty-gevangenis wegens het verspreiden van valse informatie over de ‘speciale militaire operatie’.

Geen anonieme aangever

De man die zijn collega-opgraver aan de genade van de Russische justitie overlevert, blijkt een oude bekende te zijn. Na een getuigenverklaring in de rechtbank wordt hij staande gehouden door journalisten. Hij beantwoordt geërgerd de vragen van de lokale pers:

‘Oleg heeft drie jaar lang lopen schelden op Poetin. Ik heb al die tijd niets gezegd. Toen Oleg in grafheuvels ging spitten, deed ik ook niets. Met zijn beschuldigingen van april beledigde hij moeders en familieleden van allen die betrokken zijn bij onze militaire operaties. Hij belasterde de eer van onze soldaten. Hij gebruikte opzettelijk valse informatie… dat ze wasmachines zouden stelen en vrouwen zouden verkrachten. Ja, ik geloof in biologische wapens en besmette muggen, maar als jullie er niets van afweten, waarom zou ik dan proberen het uit te leggen — jullie zouden het toch niet begrijpen.’

Fervent amateur

Tijdens een rechtszitting op 14 maart 2023 mag de 56-jarige voor het eerst over zijn visie op de huiszoeking vertellen. De rechter wil weten waarom hij destijds voor de camera zei dat de informatie die hij verspreidde vals was, maar dit tijdens een latere ondervraging terugnam.

‘Tijdens de arrestatie stond ik onder een shock. Ik was bang dat ze mijn zoon iets aan zouden doen. Een politieagent met een Z op zijn uniform gooide me op de grond, plaatste zijn knieën op mijn hoofd. Hij dreigde dat hij me zou leren om van het vaderland te houden. Daarna besefte ik eindelijk dat Rusland een politiestaat is. Ik zei alles wat ze wilden horen.’

Op de vraag van de rechter waarom hij een ring met nazistische symbolen in zijn bezit had, antwoordt Beloöesov: ‘Ik doe aan opgravingen. Ik ben een fervent metaaldetectoramateur. Het was een van mijn vondsten die ik later wilde verkopen als iemand hem wilde hebben. Ik ben zelf geen fan van dit soort dingen.’

Geen haat of vijandschap

Op 29 maart 2023, na negen maanden voorarrest, volgt het rechterlijk oordeel. De openbaar aanklager eist 9,5 jaar. De beschuldigde mag nog een keer zijn achtergrond en intenties verklaren:

‘Ik ben geen geweldpleger, geen dief en ook geen nazi. Ik kom uit een familie van overlevenden van de blokkade van Leningrad. Mijn grootvader stierf tijdens de Duitse omsingeling. Mijn oma bleef achter met drie kinderen. De oudste was piloot. Hij stierf in 1942 toen hij het luchtruim van Oekraïne verdedigde. Ik weet wat oorlog is en ben door mijn oma, moeder en oudere zus opgevoed met een afkeer van agressie en leugens. Ik ben een burger zonder militaristische ambities: ik ben tegen oorlog en de vernietiging van steden. Ik voel geen haat en vijandschap, ook geen etnische, jegens wie dan ook, ik ben niet betrokken geweest bij extremistische activiteiten, ik heb niet de intentie om iemand in diskrediet te brengen…’

De hobbyarcheoloog vervolgt: ‘De door mij in de chat gebruikte zin: “Ik ben geïnteresseerd in Oekraïne — om het land te bezoeken en er opgravingen te doen, niet om hun steden te bombarderen en mensen te doden” werd door de aanklager in de zaak gebruikt. Maar waar is de haat en vijandigheid in mijn formulering? De citaten kunnen niet los worden gezien van de context waarin ze werden geuit. Dat wekt een verkeerde indruk. Ik leefde mijn leven, ik wilde niemand kwaad doen en was bezig met de zorg voor mijn gehandicapte zoon. Ik weet dat ik geen strafbare daden heb gepleegd. Spreekt u me alstublieft vrij.’

Een betere wereld

De rechter hecht geen waarde aan zijn woorden. Ze veroordeelt Oleg Beloöesov tot 5,5 jaar voor het ‘verspreiden van valse informatie’ en het ‘oproepen tot extremistische activiteiten’. Ook mag de amateuropgraver na het uitzitten van zijn kampstraf vier jaar lang geen administrator zijn van chats op het internet. Na het hoger beroep dat inmiddels naar eind september werd verschoven, zal deportatie naar een strafkamp volgen. In de stad aan de Neva is dit de eerste veroordeling op grond van de nieuwe wet over ‘het verspreiden van valse informatie over de speciale militaire operatie’.

Er wachten nog zeven gelijksoortige zaken op een oordeel van de plaatselijke rechter. In heel Rusland zijn er momenteel 67 mensen die op grond van dezelfde beschuldiging in voorarrest zitten. Tijdens een eerdere zitting verklaarde Beloöesov dat hij hoopte dat ‘onze kinderen in een betere, rechtvaardigere en vreedzamere wereld zullen leven.’