Russische popster Maksim Pokrovski: ‘Ik heb helemaal geen zin om naar Rusland te gaan’

Maksim Pokrovski is de leider, bassist en zanger van de beroemde Russische popgroep Nogu Svelo! (‘Kramp in het been!’). De band bestaat sinds 1991 en heeft achttien studioalbums op zijn naam staan. De 53-jarige Pokrovski zelf is een bekende tv-persoonlijkheid. Sinds zes jaar woont de geboren Moskoviet in New York. Met zijn band, die uiteenlopende muziekstijlen combineert met pakkende melodieën en aanstekelijke refreinen, is hij de spreekbuis van een groep Russen die fel is gekant tegen de oorlog in Oekraïne.

Songs als Nam ne nuzhna vojna (‘Wij hebben geen oorlog nodig’, met een sample van minister Lavrovs uitspraak ‘een man een man, een woord, een woord’) en Pokolenije Z (‘Generatie Z’, de Latijnse letter die samen met de V als symbool van ondersteuning van de invasie op Russische legervoertuigen, maar ook op openbaar vervoer en auto’s wordt afgebeeld) spreken boekdelen.

Een gesprek met Maksim over Moskou, het leven in de Verenigde Staten en het schijtziek zijn van alles.

Privéconcerten

Je ondersteunde de protesten van 2020 in Wit-Rusland met Moltsjanie jagnjat (‘Het zwijgen der lammeren’), daarna oppositieleider Aleksej Navalny, nu songs tegen de invasie in Oekraïne. Heb je al een telefoontje uit Moskou gehad: ‘Pokrovski, waar ben je mee bezig?’

‘Na onze uitspraken ter ondersteuning van Aleksej Navalny werden organisatoren gebeld en gewaarschuwd van onze concerten af te zien. Dat is geen direct telefoontje aan ons, maar zeker vergelijkbaar. Over direct contact: we hebben een oude bekende die zich heel vreemd gedroeg. Of hij dat in opdracht deed van de een of andere dienst kan ik je niet zeggen, maar hij probeerde ons meermaals tot rede te brengen en standpunten te herzien. Een direct telefoontje van officier zus en zo om te zeggen: “Waar zijn jullie mee bezig? Ik kan dat niet toestaan”, hebben we niet gehad.’

Naast de normale optredens en festivals kunnen jullie voor privéconcerten in Rusland worden geboekt. Speelde je ook voor bekende politici en zakenmensen?

‘Die privéconcerten worden via een reeks tussenpersonen geboekt. Het zijn meestal bedrijven die artiesten boeken voor hun feesten. De afgelopen tijd hebben we maar op weinig van zulke evenementen gespeeld. Die paar keer dat we optraden voor bedrijven waren de gezelschappen eigenlijk heel netjes. Dan zijn er ook privépersonen die ons boeken. Dat zijn dan mensen die in staat waren een concert van ons te betalen.’

‘Ik ken ze niet allemaal persoonlijk en weet ook niet precies waar ze zich mee bezig houden. Zo was er bijvoorbeeld een zakenman die ons een paar maanden geleden boekte, hij zei tegen me dat we tien jaar geleden al eens voor hem hadden gespeeld en hij wilde ons nu nog eens. Dat was iemand met een vrij bescheiden onderneming. Ik weet zeker dat we niet voor Russische politici of invloedrijke zakenmensen hebben gespeeld die op het moment de krantenkoppen halen.’

‘Ik herken dit land niet meer’

Ben je na 24 februari nog in Rusland geweest of plan je een bezoek?

‘Nee, ik ben er niet meer geweest en plan momenteel ook geen bezoek. Ik heb, zoals de zaken er nu voor staan, ook helemaal geen zin meer naar Rusland te gaan.’

In Pokolenije Z zing je ‘Ik herken dit land niet meer.’ Wat is er in jouw optie de afgelopen jaren veranderd in de Russische maatschappij en in Moskou in het bijzonder?  

(Lees verder onder deze videoclip)

‘In de Russische maatschappij zelf heeft het proces van degradatie zich voortgezet, evenals het proces van obscurantisme. De staatsmacht en haar propaganda hebben zich nog dieper vastgeworteld in de bevolking. Lichtpuntjes zijn op het moment niet werkelijk in zicht. Wat betreft Moskou, hier ben ik al niet meer zo’n goede expert, omdat ik er de afgelopen zes jaar nauwelijks langere tijd ben geweest.’

‘Wat betreft het uiterlijk kan het stadscentrum me op bepaalde punten zelfs bekoren, zoals oude fabrieken die zijn omgebouwd tot filmstudio’s en zalen voor moderne kunst. Aan de andere kant is daar bijvoorbeeld het nieuwe winkelcentrum, dat het Paveletski-spoorwegstation compleet aan het zicht onttrekt. En dan zijn er de buitenwijken met die enorme flats die zorgen voor ongelooflijke files in wijken die überhaupt niet berekend zijn op een dergelijke verkeersdrukte. Of het vliegveld van Toesjino dat is volgebouwd met afgrijselijke woonwijken. Kortom, hoewel een paar dingen in orde zijn, wordt er in mijn optie druk gewerkt aan het foeilelijk maken van Moskou. Voor mij en mijn gezin was de stad al een hele tijd geleden niet meer acceptabel om te wonen.’

En New York was een bewuste keuze als nieuwe woonplek?

‘Uiteraard. We zijn geen kleine kinderen die onbewuste keuzes maken. Ten eerste is New York de ideale plek voor muzikanten, zelfs voor Russische. We hebben hier onze band en onze eigen studio. Het staat op een lager pitje dan dat wat we in Rusland deden, maar desalniettemin zijn we hier nu thuis. Dat neemt niet weg dat we ons hoofdzakelijk op de Russische markt concentreren. Ten tweede, en inmiddels van minder belang, is de nabijheid van Europa en Rusland.’

Dat ligt eraan hoe je het bekijkt…

‘Dat is makkelijk te bekijken (lacht). Als ik New York vergelijk met andere steden in de VS, dan is het echt de handigste plek. We wonen heel praktisch in de buurt van de weg naar het vliegveld. Vroeger, toen ik regelmatig ging, zei ik altijd dat ik even de hond ging uitlaten in Moskou. Een uurtje op de luchthaven, acht uurtjes slapen in het vliegtuig en ik zat al in Moskou om mijn zaakjes te regelen.’

Hoe gaan de opnames met de band in je studio in New York in zijn werk? Komen muzikanten over uit Rusland of werk je met Amerikaanse studiomuzikanten?

‘Ik werk op verschillende manieren. Ik produceer tegenwoordig alles zelf: ik ben geen heel goede of talentvolle producer, ik heb ook niet echt ambities op dat gebied, maar voor mij is het zo makkelijker. Doordat ik precies weet wat ik wil kan ik het gemis van een professionele externe producer opvangen. We hebben een netwerk van muzikanten in Moskou en New York. Onze gitarist uit New York neemt bijvoorbeeld hier in de studio zijn partij op, dan stuurt onze saxofoniste uit Moskou haar stuk op. Het kan ook zijn dat we om haar partij heen hier in de studio de andere instrumenten inspelen. Voor elke song bekijken we concreet wat we precies nodig hebben.’

Is Rusland en de oorlog in Oekraïne een gespreksthema voor de gemiddelde Amerikaan?

‘Ik denk dat iedereen hier heel goed op de hoogte is van de oorlog. In de Amerikaanse media wordt het thema heel uitgebreid besproken. In hoeverre het de gemiddelde Amerikaan bezighoudt, is voor mij moeilijk te zeggen. Kort geleden waren we buiten New York voor de videoclip van ons nieuwe nummer Oekraina (‘Oekraïne’).’

‘We waren in een paar kleine steden in de staat New Jersey, direct aan de grens met Pennsylvania. Daar zagen we verschillende keren Oekraïense vlaggen hangen achter een raam of in de tuin. In New York is dat ook het geval. Niet alleen in het zuiden van Brooklyn, waar veel migranten uit Rusland en Oekraïne wonen, maar ook bij Amerikanen. Ik zag ook tekeningen met de kleuren van Oekraïne op de stoep. Ik zie dat Oekraïne inderdaad op grote schaal ondersteund wordt.’

Merk je in de VS iets van een anti-Russische houding?

‘Als ik de houding van de mensen in New York bekijk, zou ik zeggen van niet. Misschien is het zo dat mijn kennissenkring vrij klein is, dat wil ik niet uitsluiten. We leven een vrij overzichtelijk leven, we hebben geen drie miljoen kennissen die we op dolle weekendfeesten allemaal zien. We maken muziek en videoclips en hebben een kleine groep vrienden en partners die ons daarbij helpen. Maar bij de Amerikanen die ik ken, heb ik geen anti-Russische sentimenten kunnen ontdekken.’

In Nam ne nuzhna vojna zing je dat Russen en Oekraïners broeders zijn. Veel progressieve Russen gebruiken deze uitspraak. Een aanval op een volk dat niet als broeders geldt, zou dus wel oké zijn?

‘In dit geval gaan we ervan uit wat we hebben. De huidige vreselijke situatie betreft volkeren die broeders zijn. Dat niet aan te duiden zou, volgens mij, heel vreemd zijn geweest. Voor een andere artiest was dat misschien niet vreemd geweest. Ik schrijf geen songs die de mening weergeven van een publieke instelling. Het is mijn individuele kijk op de dingen. Als er, god betere, een conflict zou ontstaan met een ander volk, zouden er andere woorden en argumenten zijn geweest.’

De song Zajebáli (ik heb er schijtgenoeg van) verscheen in augustus 2020. Waar ging het lied concreet over?

‘Zajebali ging over alles tegelijk, de onderdrukking van de protesten in Wit-Rusland, de coronamaatregelen, de vergiftiging van Navalny en de verandering van de grondwet met de nieuwe verlengde ambtsduur voor de Russische president. Sindsdien is het aantal thema’s waar ik me over opwind alleen nog maar gegroeid. Het lied lijkt inmiddels voor de eeuwigheid gemaakt.’

Hoe zie jij de toekomst van Rusland? Denk je dat een scenario als in de niet-erkende Volksrepublieken Donetsk en Loegansk met een totale repressie mogelijk is?

‘Ik weet niet of in Rusland zo’n duister scenario mogelijk is, maar het is niet uit te sluiten. De machtsvorm die er op het moment bestaat, zal uiteraard een keer aan het einde van zijn krachten komen. De vraag is of dat snel gebeurt of dat het nog heel lang gaat duren. Het is een kwestie van tijd, daarom is het heel moeilijk je vraag te beantwoorden. Als ze genoeg tijd krijgen, dan is mijn antwoord “ja”. Misschien gebeurt er eerder iets. Ik wil eigenlijk niet zeggen fiftyfifty, maar ik denk dat die beoordeling van de situatie momenteel het zekerste is.’