Salafisme is de oorzaak, terrorisme het symptoom

De Staatsveiligheid rapporteert dat er in dit land meer dan honderd salafistische moskeeën, religieuze centra en onderwijsinstellingen actief zijn. Een verontrustend cijfer, dat bovendien nog lijkt te stijgen. Ook op sociale media neemt het aantal salafistische boodschappen toe. Verder bevestigt de Staatsveiligheid dat er nog steeds moskeeën in ons land steun krijgen van de Golfstaten. We hebben de imams van Saudi-Arabië langs de voordeur uit de Grote Moskee in Brussel buiten gewerkt, maar langs de achterdeur komen ze nog steeds binnen… Hoe komt het toch dat we als Westers land zo zwak staan tegenover deze dreiging?

Salafisme is vreemd aan Europa

Het probleem is dat we met onze hedendaagse, Europese concepten trachten iets te begrijpen dat fundamenteel vreemd is aan onze wereld. Meer nog: het salafisme is uitdrukkelijk ontworpen om vreemd te zijn aan het moderne Europa. Om dat begrijpen moeten we terugkeren naar de bron, naar Sayyed Qutb, de 20e eeuwse Egyptische onderwijzer en schrijver die de grondlegger is van het hedendaagse salafisme. Hij beschreef een wereld die vervallen was in een kwade en corrupte onwetendheid (Jahiliyyah), waarvoor de enige oplossing een terugkeer was naar de oorspronkelijke, zuivere islam van de eerste eeuw.

Het salafisme wil de islam zuiveren van elke westerse invloed. Europeanen zijn heidenen en moslims die hun zuivere versie van de islam niet delen zijn ketters. Qutb en honderden van zijn volgelingen werden uiteindelijk geëxecuteerd door Nasser in 1966, maar niet voor ze hun boodschap bij een jongere generatie hadden uitgezaaid. Via Egyptische universiteiten verspreidde deze nieuwe vorm van jihad zich over het Midden-Oosten en lag ze aan de basis van bewegingen als Al-Qaeda. Saudi-Arabië begon actief het salafisme te prediken en stuurde de voorbije decennia duizenden imams naar Europa om bij de Noord-Afrikaanse migrantenpopulaties te ronselen. De aanslagen van de voorbije jaren vormen daar het meest zichtbare resultaat van. Maar er is ook een tot nu toe onzichtbaar gebleven resultaat, waar we ons nu pas van bewust beginnen worden.

Salafisme is vijandig aan Europa

Met het salafisme is een ideologie in onze samenleving geslopen die fundamenteel vijandig tegenover onze manier van leven staat. Voor de volgelingen van Sayyed Qutb geldt: een compromis tussen de islam en de rest van de wereld is onmogelijk. Een compromis met door mensen gemaakte wetten en normen is onmogelijk. In zijn ‘Ma’alim fi al-Tariq’, of ‘Mijlpalen’ uit 1964 schrijft Qutb dat al wat de terugkeer naar de ware islam in de weg staat – zoals in ons geval de democratie, onze wetten, normen en waarden, inclusief de ‘verderfelijke’ westerse cultuur – met geweld dient te worden verwijderd.

Tot voor kort maakten vele analisten nog een onderscheid tussen ‘vreedzame’ salafisten en gewelddadige. Een rapport van de OCAD van 2016 toont echter aan dat het onderscheid tussen beide vormen aan het vervagen is. Wie de geschiedenis van het salafisme enigszins kent had geweten dat het theologische DNA uiteindelijk identiek is.

Vergif voor de samenleving

Ondertussen vergiftigen salafisten jarenlang de geesten van duizenden jongeren in Europa. In steden waar salafistische imams toekomen worden jonge zeloten aangemoedigd om sociale druk uit te oefenen op jonge vrouwen in hun omgeving en op school. Plots duiken problemen op met hoofddoeken in de scholen, met zwemlessen, met de evolutieleer,… Het onderwijshoofd van Marseille, een van de meest geïslamiseerde steden van Frankrijk, beschreef in een interview in Le Figaro van 2017 al hoe salafisten aan de schoolpoorten staan en leerlingen aanbieden hen met hun huiswerk te helpen.

We kunnen ons verdedigen tegen terrorisme, en hebben dat de voorbije jaren ook gedaan. Naar aanleiding van de islamitisch gemotiveerde aanslagen in België en elders in Europa, nam de N-VA binnen de federale regering meer dan 30 antiterrorismemaatregelen. Maar wat heeft het voor zin de gewelddadige uitwassen te bestrijden als we de wortel niet aanpakken? Terrorisme is het symptoom, het echte probleem heet salafisme, een politieke islam die fundamenteel vijandig staat tegenover het Westen. Het salafisme is niet gewoon een zoveelste religieuze stroming, het is een onderdeel van een geopolitieke agenda die onze samenleving met geweld kapot wil maken.

Beleid

Het wordt tijd dat we onze naïviteit afgooien. We hebben de Saudi’s uit de Grote Moskee buiten gewerkt maar er prediken nog steeds imams die enkel Arabisch spreken en betaald worden door Saudi-Arabië… Een ‘beginnersfout’ liet Koen Geens weten, maar ons lijkt het eerder het gevolg van een structurele blindheid. Dezelfde houding leggen we ook aan de dag in ons beleid ten aanzien van het bredere salafisme dat in onze samenleving binnen gesijpeld is. We kijken met een westerse, geïndividualiseerde en geseculariseerde blik naar een religie die daar vreemd aan is.

Dat vertaalt zich ook in gebrekkig beleid. We zien radicalisering als een individueel, ahistorisch proces, eerder dan als een collectief gegeven. Onze staatsveiligheid is sowieso al dramatisch slecht uitgerust om geradicaliseerde individuen op te volgen, maar bredere analyses maakt ze al helemaal niet meer. Op geopolitiek vlak moeten we via onze diplomatieke kanalen en via onze FOD justitie en FOD financiën de geldstromen kunnen tegengaan die salafistische propaganda financieren. Maar bovenal moeten we als samenleving accepteren dat dit een strijd om ideeën is, waarbij onze westerse beschaving in haar kern uitgedaagd wordt.

De gewapende strijd is (hopelijk) gestreden, maar de strijd om de ideeën is pas begonnen. Het wordt tijd dat we daar werk van maken om een nieuwe gewapende strijd te vermijden.