Schrappen van bibliotheekplicht: culturele zelfmoord van de Vlaamse Regering?

De Vlaamse Regering wil per decreet de ‘bibliotheekplicht’ voor lokale besturen afschaffen zodat de gemeenten zelf beslissen of ze geld van het Gemeentefonds aan bibliotheken besteden.
Hoewel het op korte termijn niet zo’n vaart zal lopen met de afschaffing van bibliotheken, zaagt de Vlaamse Regering daarmee aan de poten van de Vlaamse cultuur.

Het is pijnlijk en ironisch tegelijk dat net nu de Vlaamse Beweging op een politiek hoogtepunt is, men die macht gebruikt om een van de pijlers van de Vlaamse cultuur en identiteit te ondermijnen. Niet alleen werd de Vlaamse Beweging en Nederlandse taal lange tijd geschraagd en in leven gehouden door schrijvers en leerkrachten die aan de lokroep van het Frans weerstonden. Ook zijn de bibliotheken die plaatsen waar op een laagdrempelige manier de door generaties opgebouwde kennis en cultuur worden doorgegeven. Blijkbaar ondergraaf elk systeem, of dit nu communisme, consumentisme of ‘inclusief nationalisme’ heet, de eigen fundamenten zo gauw het die mogelijkheid krijgt.

Los van het hellend vlak dat de Vlaamse Regering daarmee op termijn creëert, lijkt de beslissing ook op pragmatisch vlak weinig doordacht. Iedereen weet dat de uitgeefsector en de boekenwinkels het moeilijk hebben. Jaar na jaar vecht men om het hoofd boven water te houden. Daarbij is men steeds meer afhankelijk van een klein aantal bestsellers. Het overgrote deel van de literaire en non-fictie uitgaven haalt niet meer dan duizend verkochte exemplaren.

Het fijnmazige netwerk van bibliotheken, die vaak honderden exemplaren van nieuwe uitgaven inkopen bij boekhandels, geven de sector een minimale stabiliteit. Daarbij vraagtekens plaatsen, doet het vertrouwen voor uitgevers in de toekomst geen goed. Bovendien worden de bibliotheken bevoorraad door de boekenwinkels. Toegegeven: voor onafhankelijke boekenwinkels is het niet evident om aan bibliotheken te leveren omdat de grote ketens vaak deze markt inpikken via dumpingpraktijken. Toch leveren heel wat onafhankelijke boekhandels aan bibliotheken. Is deze Vlaamse Regering bezig om op termijn de poten onder de Vlaamse cultuur te zagen waarmee men zo hoog beweert op te lopen?

Dat wil niet zeggen dat er over de Vlaamse bibliotheken geen belangrijk en interessant debat kan worden gevoerd. De bibliotheken worden aangestuurd door de lokale overheden. Op sommige plaatsen leidt dit dank zij bevlogen bibliothecarissen tot een rijke collectie en boeiende activiteiten. In andere bibliotheken is de slinger echter doorgeslagen naar een puur vraaggerichte benadering. Boeken die te weinig ‘leescijfers’ halen, vliegen eruit of komen er zelfs niet meer in.

Wanneer men nagaat in hoeveel bibliotheken (bijvoorbeeld via www.bibliotheek.be) Vlaamse klassiekers met een internationale uitstraling zoals ‘Het boek Alfa’ van Ivo Michiels nog effectief in de rekken (en niet in een godvergeten depot) ligt, komt men tot de vaststelling dat die patrimoniumfunctie van de bibliotheken aan het verschrompelen is. De boekencultuur wordt in de bibliotheken verdrongen door dvd’s, games en de waan van de dag. Dat populisme betekent ironisch genoeg dat literatuur elitair wordt. Iets voor hen die überhaupt weten dat bepaalde boekwerken bestaan en die zich die kunnen of willen veroorloven.

In de plaats van de poten onder de belangrijke dragers van de Vlaamse cultuur te zagen, hoop ik dat de Vlaamse Regering de moed en interesse zal opbrengen om een strategie uit te werken om bibliotheken te stimuleren het literaire patrimonium levend te houden en het boekenlandschap te versterken. Deze regering is dit echter verplicht aan al die generaties van schrijvers, culturele tijdschriften en onderwijzers die in moeilijke tijden de Nederlandse taal en Vlaamse cultuur in leven hielden.

De auteur is en observator van het stedelijk leven in Antwerpen en Brussel. Deze zomer verscheen bij WPG- Manteau zijn roman ‘De Boekhandelaar’. Dit najaar verschijnt zijn volgende roman: ‘Koude Oorlogsdromen’ .