Sluit de onderhandelaars op

445 dagen na het begin van de federale regeringsvorming zitten de onderhandelaars weer muurvast. Dat is bijna 40 miljoen seconden aan geklungel met de beste bedoelingen.

Compromis

Het zou getuigen van een enorm middelpuntdenken te beweren dat dit enkel in België mogelijk is. Ook andere landen sukkelen met een compromis te vinden, denk aan de lange regeringsvorming in Noord-Ierland die officieus ons record van de langste regeringsvorming van 541 dagen verbrak. Of aan de pausverkiezing in 1268 van Gregorius X die langer dan drie jaar duurde. Moeten we grijpen naar een extremere onderhandelingscontext zoals toen om een doorbraak te forceren? Naar een politiek conclaaf in Center Parcs zoals Conner Rousseau voorstelde? De geschiedenis van de verkiezing van het hoofd van de Rooms-Katholieke Kerk kan misschien wat inspiratie bieden de komende weken.

Lege stoel

1271. Het Vaticaan bevond zich in Sedisvacatie van de Heilige Stoel, zoals de toestand heet waarin de zetel van de Bisschop van Rome niet bezet is. Al drie jaar ruzieden kardinalen over wie Clemens IV moest opvolgen. Een interne machtsstrijd, ideologische verschillen en geen gedoodverfde opvolger hield de kardinalen in een wurggreep. Die zogenaamde gedoodverfde opvolger – ook wel de meest Papabile (ongelukkig vertaald: ‘pausbaar’) genoemd – wordt het uiteindelijk zelden.

Na drie jaar besloten de stadsbestuurders van Viterbo – het Italiaanse stadje waar de pausverkiezing plaatsvond – hen op te sluiten in het buitenverblijf van de paus. De kardinalen kregen enkel nog brood en water. Vervolgens haalden ze het dak weg zodat regen, wind en zon hun niet gespaard zou blijven.

Sommige wat extremere verhalen stellen dat de kardinalen geen doktershulp meer kregen en toiletten niet meer werden schoongemaakt. Na drie jaar onderhandelen kostte het welgeteld drie dagen om tot een nieuwe Paus te komen: Gregorius X.

Strenge procedure

Paus Gregorius X vond deze manier zo efficiënt dat hij ervoor koos de oorspronkelijke procedure te verstrengen. Kardinalen kregen voortaan na drie dagen in conclaaf nog maar één keer per dag eten en werden opgesloten zoals het stadsbestuur in Viterbo had gedaan. Mocht er na acht dagen – zoals we dat vandaag zouden zeggen – geen witte rook zijn, kregen ze enkel water, brood en wijn. Contact met de buitenwereld werd verboden.

Drie pontificaten later schafte Paus Johannes XX die richtlijnen weer af. De miserie begon van vooraf aan, later werden de regels wel vastgelegd in het kerkelijk recht. Gedurende honderden jaren werd de procedure door tientallen pausen aangepast, geëvalueerd en verfijnd.

Veel van de regels rond de Sede Vacante bestaan vandaag nog altijd. Na het overlijden van de paus verliezen alle functionarissen hun functie, buiten enkelingen die noodzakelijk zijn om de periode van Sede Vacante te overbruggen zoals de kardinaal-vicaris. Maximum 120 stemgerechtigde kardinalen (allemaal jonger dan 80) gaan in de Sixtijnse Kapel in conclaaf. Sinds 2005 verblijven ze in de Domus Sanctae Marthae – het gastenverblijf van het Vaticaan. Hun verblijf is helemaal afgesloten van de buitenwereld en wordt bewaakt door de Zwitserse Garde. Smartphones zijn niet toegelaten.

Voor 2005 bouwde men bij elk conclaaf cellen in het Apostolisch Paleis – de officiële residentie van de paus – waar de kardinalen moesten in verblijven. Veel kardinalen klaagden echter over de slechte levensomstandigheden. Ze kregen enkel een eenvoudig bed en een bescheiden wasgelegenheid. Na de dood van Johannes-Paulus II installeerde men zelfs stoorzenders in de Sixtijnse Kapel zodat er helemaal geen contact kon zijn met de buitenwereld.

Center Parcs

De procedure om een nieuwe opvolger van Petrus te verkiezen heeft een bijzonder lange geschiedenis met verschillende efficiënte maar – en de eerlijkheid gebiedt mij dit te zeggen – ook enkele wat langere conclaven. De regels zijn vaak extreem, maar ze hebben een eeuwenlange voorgeschiedenis van trial en error. Het voorstel van Conner Rousseau om met de partijvoorzitters naar Center Parcs te trekken en daar in conclaaf te gaan klinkt na meer dan 400 dagen onderhandelen plots zo gek niet meer.

Tot slot is een nieuwe Summus Pontifex Ecclesiae Universalis verkiezen op zijn minst even complex als een nieuwe federale regering vormen. Toch duurde het conclaaf in 2013 maar twee dagen. Dat zou weleens door de strikte procedure kunnen komen.