Sociale media en de vrijheid van meningsuiting

Nu de sociale media besloten hebben om de kraan dicht te draaien voor Donald Trump is het debat over de vrije meningsuiting weer opgelaaid.

Sommigen, zoals met name Éric Zemmour, veroordelen elke censuur en roepen de soevereiniteit van het volk in. Dat heeft hem overigens niet belet om in maart 2009 klacht neer te leggen tegen de rapper Youssoupha wegens ‘dreigen met misdaad en publieke belediging’. In een van zijn liedjes had die opgeroepen de journalist-essayist ‘het zwijgen op te leggen’.
Ook al zegt Zemmour dat hij die beslissing vandaag betreurt, in die tijd bediende hij zich van de instrumenten die de wetgever had gesmeed om de vrije meningsuiting af te bakenen. De wetgever, te weten dus de parlementsleden die wettelijk verkozen zijn …door het volk.*

Zoals iedereen weet mag men alles zeggen en schrijven op voorwaarde dat men niet tot haat of geweld aanzet, geen negationistische of racistische uitlatingen doet, niet beledigt of tergt, of iemands goede naam aantast.
Bij het politieke debat komen hoogst verschillende opvattingen aan bod, met inbegrip van de meest extreme. Hoe men met deze laatste moet omgaan verdient hier enige aandacht.

Cordon sanitaire

Daar waar in Frankrijk extreemrechts helemaal tot het politiek landschap behoort en zijn vertegenwoordigers geregeld te zien zijn in de studio’s, zit dat bij ons anders. Minstens aan de francofone kant valt extreemrechts onder een cordon sanitaire. Men oordeelt dat de ideeën die zij uitdragen zware schade toebrengen aan de democratie.
Maar democratie is nu eenmaal het soevereine volk dat zich uitspreekt. Men kan niet tegelijk toestaan dat het volk in groten getale voor extreme partijen kiest, en deze vervolgens muilkorven, of verhinderen dat zij aan de macht deelnemen.

Het is overigens vreemd om te zien dat RTL-TVI en RTBF een onderscheid maken tussen extreemrechts en extreemlinks.

Dat doet mij denken aan die zitting in het EU-parlement waar de liberaal Luc Beyer niet was opgestaan tijdens de minuut stilte voor de slachtoffers van de Chileense dictatuur. Hij werd voor het partijbureau ter verantwoording geroepen, en daar legde de voormalige anchorman en RTBF-vedette uit dat voorzichtigheid geboden was want achter die Chileense gebeurtenissen zaten ‘onze Amerikaanse vrienden’. Die uitleg deed François Perin opveren: ‘Mijnheer Beyer, wie zich liberaal noemt is tegen elke dictatuur gekant, van rechts óf van links!’

Zoals blijkt is dit geenszins een eenvoudig debat, en komen er paradoxale situaties uit voort.

In en om het Capitool

Om nu terug te keren tot Donald Trump: niemand kan betwisten dat de uitoefening van zijn ambt ruimschoots via de sociale media verliep, en evenmin dat tal van zijn berichten sterk op onwaarheden leken. Maar men liet hem begaan.

Van een andere orde waren evenwel de recente gebeurtenissen in en rond het Capitool. Dat een president de feiten naast zich neerlegt en obstinaat blijft weigeren zijn verkiezingsnederlaag te erkennen, en dan zijn aanhangers oproept tot een mars op de heilige tempel van de Amerikaanse democratie om op die manier te beletten dat de kiesresultaten bevestigd zouden worden, dat is een uitzonderlijk zware daad die nooit eerder werd vertoond. En we hebben gezien waar de ‘bad boys’ toe in staat waren!
Donald Trump mag vandaag die gewelddaden dan veroordelen (waar toch vijf doden bij vielen), het is duidelijk dat zijn boodschap openlijk aanzette tot oproer.

In een land met vrije wapenverkoop weet niemand of de ceremoniële investituur van Joe Biden in alle rust kan doorgaan. Die reële dreiging in aanmerking genomen, is dan de houding van de verantwoordelijken van de sociale media laakbaar?

Ook al komt het de GAFA** niet toe voor rechter te spelen, kan men hen in deze omstandigheden verwijten dat ze voorzichtig zijn? Het gaat om de veiligheid van het Amerikaanse volk tenslotte.

__________

* [Noot van de vertaler, ten behoeve van de Vlaamse lezer die dat proces niet meer fris voor de geest kan halen] De betwiste passage in de liedtekst was : ‘les chroniqueurs diabolisent les banlieusards, chaque fois que ça pète on dit que c’est nous, je mets un billet sur la tête de celui qui fera taire ce con d’Éric Zemmour.’ Kroniekschrijvers diaboliseren de voorstadsbewoners, telkens als het misgaat zijn wij het geweest, ik zet geld op wie die eikel van een Éric Zemmour het zwijgen zal opleggen.
Le Monde titelde sober dat Youssoupha was vrijgesproken nadat hij Zemmour ‘un con’, een eikel had genoemd. Een opmerkelijke samenvatting van de aanklacht. Bij zijn verdediging voerde Youssoupha aan dat Zemmour de rapperswereld herhaaldelijk ‘une sous-culture d’analphabètes’ had genoemd, en dat was een provocatie. De rechtbank vond dat Zemmour ‘journaliste, chroniqueur et polémiste connu pour son sens pas toujours bienveillant de l’humour et de la formule’, een publiek personage was dat ‘niet bekend stond om zijn altijd even fijngevoelige zin voor humor en formulering.’ Een grotere tolerantie drong zich hier op. Bovendien liet het artistieke genre van de rap een zekere mate van overdrijving toe: ‘un style artistique permettant un recours possible à une certaine dose d’exagération’. ‘Rekening houdend met de problemen van de voorstadsjongeren’ besloot het Hof dat Youssoupha geen grens had overschreden: ‘[n’excédait] pas les limites admissibles en matière de liberté d’expression artistique.’ Aan dat polyinterpretabele ‘faire taire’ werd verder niet getild.

** Deze afkorting is heel courant in Frankrijk en de Angelsaksische wereld en staat voor Google-Apple-Facebook-Amazon. Terwijl het hier in de eerste plaats om Twitter gaat, al heeft FB ook ingegrepen. [nvdv]

vertaling Marc Vanfraechem