Sombere vooruitzichten voor klimaatttop in Sharm-el-Sheikh

‘De eerste week van de VN-conferentie over de Klimaatverandering in Egypte zul je alleen maar bevlogen teksten en goede intenties horen. Ik heb nooit anders geweten dan toespraken vol bezorgdheid en beloften.’ De leider van de afvaardiging die het Europees Parlement uitstuurt naar Sharm-el-Sheikh, de Nederlandse groene Bas Eickhout, zei het wat besmuikt en illusieloos. ‘Daarom gaat de parlementsgroep pas de tweede week, als het op harde afspraken aankomt.’

Niet dat Eickhout daarin gelooft. De bereidheid om de beslissingen van de VN-klimaatconferentie in Parijs (2015) tijdig te halen, is eerder flauw te noemen, zeker in vergelijking met de bijeenkomst vorig jaar in Glasgow. Daar zijn ernstige redenen voor. De mensen zijn meer bekommerd om de schandelijk gestegen energie- en voedselprijzen dan om de nochtans zichtbare klimaatomslag die onmiskenbaar begonnen is. De oorlog in Oekraine overwoekert de financiële rekbaarheid van Europa. En er is duidelijk geen werk gemaakt van de timing die in Glasgow was afgesproken. De laatste berekeningen wijzen op een opwarming met 2,6 graden tegen het eind van de eeuw, terwijl 1,5 als net haalbaar wordt beschouwd om de ergste klimaatrampen in te dijken.

Eickhouts kollega Michael Bloss wees op de bedenkelijke rol van Europees commissaris Frans Timmermans, die uitblinkt in veelzeggende stilte. ‘Hij was zelfs niet bij het debat dat het Europees Parlement in Straatsburg hield op 21 oktober.’ Bloss moet niet te hoog van de toren blazen. Dat EP stelt wel een resolutie op – van liefst 23 bladzijden in kleindruk – maar verschraalt de eigen ambities tot een halve bladzijde ‘Klimaatverandering en Ontwikkeling’ (paragrafen 98-101). Het roept op tot meer ambitie, meer inspraak, en enkele concrete afspraken: duurzaamheidsbeleid in de economische sektoren, uitfasering van fossiele brandstoffen, koppeling aan de mensenrechten (die oprisping heeft natuurlijk alles te maken met de belabberde situatie in Egypte zelf), en aanpak van de schulden die de arme landen hebben bij de rijke. En nog een weeklacht dat de Raad en de Commissie schromelijk het parlement verwaarlozen in voorbereiding en informatie-uitwisseling paragraaf 102). Terwijl dat parlement medebeslissingsrecht heeft én zijn goedkeuring moet hechten aan internationale verdragen.

Stille diplomatie

Eickhout nam evenwel Timmermans in bescherming. ‘Hij reist de wereld rond en beperkt zich tot stille diplomatie. Maar daar mag het niet bij blijven. Hij moet de tweede week, want hij komt dan ook, zijn gesprekken ook laten renderen.’

Het is Europa dat de hefboom moet hanteren om gedane afspraken vol te maken. Het Klimaatfonds voor de landen met lage inkomsten, waarvoor 100 miljard euro was vooropgesteld, is nog altijd niet ingevuld. Het is bovendien een lachertje, want drie vierde van het geld gebeurt door leningen aan marktvoorwaarden. Het Klimaatschadefonds is nog altijd niet doorgedrukt, terwijl de rampen elk jaar erger worden.

Het was schrijnend de Pakistaanse activiste Meera Ghani (Ecolise) een analyse te horen geven van de verwoestende natuurfenomenen die haar land dit jaar troffen. Er is meer dan economisch verlies, zei ze, het gaat ook om bestaanszekerheid. ‘Vergeet niet dat het de bedreigde eilandstaatjes waren die de kat de bel aanbonden. In 1991!’ Dat klopt, Melanesië, Mikronesië, maar ook de Malediven bijvoorbeeld, dreigen te verdwijnen in de oceaan als de stijging van de zee zo doorgaat, nu de polen en het ijs op Groenland, maar ook in de Himalaya afsmelten.

Statistieken

Ghani beklemtoonde dat Pakistan zwaar getroffen was door de onvoorspelbare moessons en de jarenlange droogtes. ‘Pakistan is voor minder dan 1 % verantwoordelijk voor de werelduitstoot van CO2. De rampen bij ons zijn een rechtstreeks gevolg van wat ik klimaatkolonisering durf te noemen: de industriële uitbating van grondrijkdommen en ertslagen door buitenlandse maatschappijen.’

Ze wreef Europa de statistieken van dit jaar onder de neus, na de enorme overstromingen die een derde van het land onder water zetten. ’33 miljoen mensen zijn getroffen, 7,5 miljoen ontheemd, 16 miljoen kinderen kunnen niet meer naar school, 9 miljoen zijn in armoede geduwd, en voor tot 40% dreigt hongersnood. De VN schatten de kost van de wederopbouw op 140 miljard dollar. Het rijke noorden heeft de omvang van de rampen niet door. Er is geld beloofd, ja. Wel 56 miljoen is al gestort. Europa had 1,8 miljoen uitgetrokken, 5 cent per inwoner! Met aparte stortingen van de lidstaten erbij komt er in totaal 123 miljoen binnen.’

Meera Ghani vermeldt natuurlijk niet dat Pakistan geen controle heeft over zijn snelle bevolkingsaangroei, en liever investeert in atoombommen en bewapening (veelal tegen India) dan in armoedebestrijding. Maar ze heeft wel een punt als ze de vergelijking trekt: ‘Het gemeenschappelijk landbouwbeleid heeft in de voorbije zeven jaar 290 miljard uitgetrokken voor steun aan de boeren, plattelandsontwikkeling en de landbouwmarkt. Wij blijven met de kater van de milieuvervuiling zitten. Daar is maar één oplossing voor: schaf de uitstaande buitenlandse schulden af’.

Britse activist

Iedereen is het er wel over eens om de unieke bijeenkomst van een wereldwijde klimaatconferentie los te weken van (nationaa)politieke inmenging en van internationale concerns. Zij mogen geen voorwaarden of hindernissen inbouwen. Dat Egypte nu een Britse activist gevangen houdt of dat Coca Cola deze bijeenkomst sponsort strookt niet met de opzet van de klimaatconferenties. Het moet een forum blijven waarin alle belanghebbenden moeten uitgenodigd worden en elkaar in levende lijve kunnen spreken.

Maar het valt moeilijk te ontkennen dat de internationale geopolitiek sowieso dergelijke conferenties overschaduwt. Bas Eickhout: ‘Onze verwachtingen zijn laag gespannen, want een grote speler als de Verenigde Staten zit in tussentijdse verkiezingen. De houding tegenover de Volksrepubliek China verhardt met de dag. En dat geeft Peking dan weer de kans om zich op te werpen als spreekbuis van de G-77’ (ontwikkelingslanden, waarbij overigens sinds de stichting in 1964 intussen ruim 130 landen zijn aangesloten). Net daarom moet Europa zijn verantwoordelijkheid nemen, besluit Eickhout. Europa is de enige macht die eensgezindheid zoals in Parijs kan forceren.

Europa kan en moet een voortrekkersrol spelen in het klimaatbeheer. Het parlement is daartoe bereid. Vorig jaar heeft het de doelstelling van uitstootbeperking van broeikasgassen opgetrokken van 40% tot ten minste 55% tegen 2030. Hoe dat te rijmen valt met de verklaring dat gas ‘groene brandstof’ is lijkt nogal surrealistisch. De autosector moet klimaatneutraal worden tegen 2050. Wegvervoer is immers goed voor een vijfde van de totale Europese CO2-uitstoot. Voor nieuwe wagens geldt al een verbod vanaf 2035. Dat is voor Meera Ghani nogal traagjes. ‘Stop meteen met subsidies voor fossiele brandstoffen’, zei ze. ‘Het zijn de verbruikers die de rekening betalen voor de kunstmatig opgelegde verhogingen, tot zelfs 300%. Geld dat naar de bonussen gaat voor managers van grote energiebedrijven die zo goed als een monopolie bezitten.’

Kritiek op de enorme bezoedeling die de deelnemers zelf veroorzaken door intens vliegtuiggebruik werd weggewuifd. ‘Het is belangrijk om elkaar van aangezicht tot aangezicht te zien, alleen zo kun je effectieve druk op de beleidsmakers uitoefenen’, aldus Eickhout. Dat de rol van de oceanen nauwelijks ter sprake zal komen in Sharm-el-Sheikh moest hij berustend erkennen. Er is geen animo voor. Maar vertel dat aan de eilanders in de Stille Oceaan.