The Sound of … Conservatism

Hij wandelt met zijn gitaar het podium op, staat middenin de lichtspot. De man kondigt aan dat hij voor lange tijd afscheid moet nemen. Daarom zal hij voor zijn publiek een gekend lied zingen. Zacht en alleen met zijn klassieke gitaar zet hij in. Een unplugged optreden avant-la-lettre. De zanger is zichtbaar ontroerd en zijn stem breekt. Gelukkig wandelt zijn vrouw de bühne op. Samen zingen ze het lied verder en al vlug zingt de hele zaal mee. Alleen de nazi’s zwijgen.

The hills are alive…

Het is een scène uit de overbekende musical ‘The Sound of Music’. De film gaat al generaties mee en elk jaar vergast ons één of andere televisiezender tijdens de eindejaarsperiode met een uitzending ervan. Hebt u er ooit al bij stilgestaan dat deze film eigenlijk baadt in het conservatieve gedachtegoed? Het script heeft veel weg van een soort ‘Joseph de Maistre voor Dummies’. Alle ingrediënten van het klassieke conservatisme zijn erin aanwezig: familie, religie, trouw aan traditie, vaderlandsliefde, meer zelfs: trouw aan de vorst. Het toont ons de aversie van het conservatisme voor idealistische ideologieën, in de film vertolkt door het nazisme.

Dien trouw uw man

Ik hoef u niet uit te leggen dat familie een centraal gegeven is in de prent. Men schetst ons een beeld van een groot gezin dat uitermate gedisciplineerd is en waar vader als vanouds de scepter zwaait. Moeder is jammer genoeg overleden – ik vermoed stilletjes in het kraambed tijdens de geboorte van het zevende kind – dus is een nieuwe vrouw voor vader welkom. Hij heeft immers geen enkel gevoel voor het zorgende en focust uitsluitend op de ‘mannelijke’ kant van de opvoeding. Dat bestaat niet uit met je hand in je onderbroek en een blikje bier in de hand naar het voetbal liggen kijken, maar eerder uit strengheid, de lasten dragen, de familietrots vertegenwoordigen en al die dingen. Zondag naar de mis gaan zat er in die tijd ook bij. ’t Waren heus geen watjes. Fräulein Maria voldoet volledig aan het matriarchale beeld waar de kapitein naar op zoek is. Ze zorgt voor de kinderen in goede en kwade dagen en wijst vader op de gevoelskant van de opvoeding. Ze is vroom en gedwee. Conclusie: de man leidt zijn kroostrijk gezin en de vrouw steunt hem daarbij. Het hele gezin laat zelfs het hele hebben en houden achter en trekt de bergen in – weliswaar de verkeerde, Hollywood laat ze Duitsland binnenwandelen -, omdat papa niet wil dienen in Hitlers marine. De mening van vrouw en kinderen doen er niet toe.

Eer aan God

Religie heeft zoals vermeld een prominente plaats. De kloostergemeenschap van de vrome Maria wordt bevolkt door pittige dames. Ze hebben zelfs het lef de bruinhemden van het nieuwe gezag te weerstaan. Moeder overste leidt de boel zonder tegenspraak. Het feit dat een hoge officier zijn vertrouwen blindelings in de kloosterlingen stelt om voor een goede oppas te zorgen, verklapt veel. We zien ook een scène waarin er een nieuwe postulant bij donker kaarslicht wordt opgenomen in de gemeenschap. ‘Arm meisje’ denken we vandaag, ‘nog zo jong’. Niets daarvan in de film. Het is een geluk en een zegen voor het kind. We zien zelfs beelden van de huwelijksdienst uit de tijd van een triomferende kerk. Een bisschop zegent het knielende bruidspaar.

Mit Gott für Kaiser und Vaterland

Kapitein von Trapp wordt door de abdis omschreven als een eerbaar man die zijn strepen verdiende in de keizerlijke marine. De kapitein gruwt van het opkomende nationaalsocialisme en ziet om zich heen de wereld waarvan hij houdt in elkaar storten. Een wereld van God, Keizer en Vaderland. De man is trots op zijn keizerlijke decoraties en paradeert ermee op het bal dat hij geeft ter ere van een barones. De scène die ik u bij aanvang beschreef, toont zijn liefde voor zijn vaderland, gesymboliseerd in de film door het lied ‘Edelweiss’. Die scène en dat lied werken zo sterk, dat Ronald Reagan geloofde dat het een echt volkslied was. De Oostenrijkse president die ermee ergens in de jaren 1980 door Reagan ontvangen werd, was naar het schijnt geschoffeerd.

Alleen in Liechtenstein

Veel van de zaken die ik u omschreef staan haaks op de wereld die we vandaag kennen. Alleen de dégout dat het nazisme oproept, delen we. Maar God, Keizer en Vaderland? Kom zeg. Het zijn waarden die velen in deze tijd zelfs doen gruwen. De alwetendheid van de kerkelijke overheid, nonnen in vol ornaat, vaders die het gezin beheersen en moeders die hen trouw dienen. Neen, dat hoeft onze samenleving niet meer. Alleen in Liechtenstein kom je daarmee misschien nog weg. Maar wat trekt zovelen dan aan in die film? Is het een zeemzoete heimwee naar een onbestaand verleden? Wellicht wel. Is het de moed van het gezin? Misschien. Zijn het de prachtige beelden van Salzburg? Of het groenere gras van de Alpen? Ik weet het niet. Misschien is het wel de muziek? ‘Het verstand kan slechts spreken, de liefde kan ook zingen’, schreef de Maistre.

Ach voor de fans, geniet nog maar eens (voor de honderdste keer) van de film. Wie hem beu is, zap gewoon weg.