Spaanse regeringsvorming: centrumcoalitie in de maak

De Spaanse algemene verkiezingen in december leverden een ongezien plaatje op: niet alleen werd het tweepartijenlandschap grondig door elkaar geschud door de opkomst van twee alternatieve partijen, Ciudadanos en Podemos, het werd ook duidelijk dat noch langs linkse zijde noch langs rechtse zijde een werkbare meerderheid mogelijk is. Het gevolg is een kwakkelende regeringsvorming die geen enkele richting uitgaat.

Partido Popular, te mijden gesprekspartner

Hoewel de partij van eerste minister Mariano Rajoy eerste bleef, verloor deze zodanig veel zetels dat Rajoy op zoek moest gaan naar steun. Alleen maakte hij met zijn autoritaire vorm van regeren meer vijanden dan vrienden. Daarnaast speelt ook mee dat de Partido Popular (PP) te maken heeft met een continue stroom aan corruptiezaken, waardoor de andere partijen de PP mijden als de pest. Vooral de nieuwe partij aan rechterzijde, Ciudadanos, maakte er tijdens de verkiezingen een punt van de in Spanje endemische corruptie te zullen aanpakken. Een coalitieregering vormen met de partij die het meeste corruptiezaken telt in haar rangen, is strategisch dan ook geen goede zet. Om die redenen moest premier Rajoy al snel zijn formateursambities opbergen. Zijn sociaaldemocratische tegenstander, Pedro Sánchez (PSOE), nam met tegenzin het roer over. Een regering vormen in de huidige constellatie is dan ook geen geschenk.

Wiskundige patstelling en balorige Catalanen

Pedro Sánchez kwam gisteren tot een akkoord met Albert Rivera, de leider van het centrumrechtse Ciudadanos. Hij kan daarmee een coalitie op de been brengen die 130 van de 350 zetels in de Spaanse Kamer van Volksvertegenwoordigers verzamelt. Ruim ontoereikend dus. In de eerste kiesronde volgende week, moet Sánchez 176 stemmen halen, waar dat in de tweede ronde een gewone meerderheid is, namelijk meer stemmen voor dan tegen. Dan moet hij dus kunnen rekenen op de onthoudingen van de Partido Popular of het links-alternatieve Podemos. Beiden lieten al verstaan dit in geen geval te zullen doen. Het lijkt er dan ook op dat de poging van Sánchez vergeefse moeite is.

Sánchez had graag een centrumcoalitie opgezet met Ciudadanos en Podemos. Alleen staan de standpunten van deze twee partijen te ver van elkaar af. In het akkoord tussen de PSOE en Ciudadanos laten beiden bv. verstaan in geen geval een referendum over onafhankelijkheid toe te willen staan voor Catalonië. Aangezien Podemos zo’n referendum steunt – maar tegen Catalaanse onafhankelijkheid is, krijgt de coalitie niet alleen de Catalanistische partijen tegen zich, maar ook de 65 zetels van Podemos. Terug naar af dus. Wat zijn de alternatieven dan?

Een regering van nationale eenheid, met de Partido Popular en de PSOE, zou voor de PSOE op zelfmoord neerkomen. De Partido Popular zou een rechtse meerderheid kunnen vormen, zij het niet dat de PP het enerzijds zo bont heeft gemaakt qua corruptie, maar anderzijds ook de regionale partijen tegen zich in het harnas heeft gejaagd door de vele centralistische maatregelen. Een linkse meerderheid zou dan het laatste alternatief kunnen zijn. Alleen: zowel Democràcia i Llibertat (de coalitie van de Catalaanse liberalen van Artur Mas) als Esquerra Republicana de Catalunya (ERC) lieten weten hun steun te verbinden aan een referendum over Catalaanse onafhankelijkheid, wat dan weer onverteerbaar is voor de unionistische PSOE. Er is met andere woorden geen enkel realistisch scenario mogelijk.

Terug naar de stembus?

Het meest waarschijnlijke scenario is dan ook dat de Spanjaarden terug naar de stembus zullen mogen trekken in de vroege zomer. Alle partijen hebben al een tijdje hun strategie opgezet in dit kader. De huidige onderhandelingen lijken dan ook meer op een verplicht nummertje voor de kiezer. Vorige week werd ook duidelijk wat premier Rajoy erover denkt: tijdens een gesprek met Brits premier David Cameron, waarbij een microfoon per ongeluk open bleef staan, gaf hij toe geen andere uitweg dan vervroegde verkiezingen te zien. Deze lijken geen beterschap te zullen brengen: de peilingen geven momenteel aan dat er opnieuw een sterk verdeeld parlement verkozen zou worden. Premier Rajoy heeft alvast de wind tegen.