Voor het eerst in jaren vond een dialoog plaats tussen de Spaanse en de Catalaanse regering. Agendapunten had de vergadering niet, want daarover konden beide zijden het niet eens worden. Het enige punt van overeenkomst was dat er een dialoog moest komen. Aan Spaanse zijde was dat ook nog eens schoorvoetend. De dialoog moest volgens het akkoord, tussen enerzijds de PSOE en Podemos en anderzijds de centrumlinkse catalanisten van ERC, ten laatste starten op 27 januari. Het werd uiteindelijk een maand later, onder druk van ERC. Premier Pedro Sánchez (PSOE) is dan ook afhankelijk van de onthouding van ERC voor zowat alles. Hij heeft al voor de tweede maal zijn premierschap aan hen te danken. Maar terwijl deze dialoog start, gaat Spanje onverstoord verder met de vervolging van de indepes.

Dialoog omdat het moet

Dat de dialoog er uiteindelijk gekomen is tussen de twee regeringen, is dus enkel door de minderheidspositie van de regering Sánchez. De voorbije twee jaar toonde Sánchez al aan er niet warm voor te lopen. De rechtse oppositie doet er immers hysterisch over. Toen Quim Torra aankondigde Catalaanse verkiezingen te zullen uitschrijven, was Sánchez er als de kippen bij om de nog niet opgestarte dialoog al te schorsen. Hij moest uiteindelijk terugkrabbelen door ERC, dat nog nuttig moet zijn voor het stemmen van de nationale begroting. Nog net voor de vergadering stuurde Sánchez nog een sneer via Twitter de wereld in: ‘Het independentisme heeft geen sociale meerderheid in Catalonië. Het moet dat aanvaarden en het deel van de Catalanen dat geen onafhankelijkheid wil, erkennen. Na tien jaar kwaadsprekerij en verwijten, zullen we vandaag de dialoog starten. Het zal niet gemakkelijk zijn, maar we moeten elkaar opnieuw vinden.’ Dat net 70-80% van de Catalanen een referendum wil om de meerderheid te bepalen, dat liet Sánchez gemakkelijkheidshalve achterwege.

El independentismo no tiene la mayoría social en Cataluña. Ha de asumirlo, reconocer a la parte de catalanes que no quiere la independencia.

Tras 10 años de agravios y reproches, hoy iniciaremos un diálogo. No será fácil, pero debe conducirnos al reencuentro.#SesiónDeControl pic.twitter.com/NzB3aPvh30

— Pedro Sánchez (@sanchezcastejon) February 26, 2020

Dialoog gaat verder

Toch is ERC optimistisch over de dialoog. Volgens de centrumlinkse partij is het immers voor het eerst dat de Spaanse regering erkent dat er een politiek conflict bestaat over Catalonië. Alleen al dat is al een overwinning, zo klinkt het bij Esquerra. Bij het centrumrechtse Junts per Catalunya was het enthousiasme stukken minder. Geen sprake van amnestie voor de politieke gevangenen, geen zelfbeschikkingsreferendum, geen garantie dat de politieke vervolging stopt: voor Torra, Puigdemont en co is dit toch wat aan de magere kant.

De eerste vergadering besliste dan ook niet over veel. Zo zal de dialoog maandelijks herhalen, met om de zes maand de aanwezigheid van beide regeringsleiders. Ondertussen zal een werkgroep aan politieke akkoorden werken. Akkoorden die steeds in het ‘kader van juridische zekerheid’ moeten aangenomen worden. Een term die gebruikt wordt om te vermijden dat er naar de grondwet wordt verwezen. Daarover waakt het fel gepolitiseerde Grondwettelijk Hof, in handen van een meerderheid van getrouwen van de rechtse Partido Popular. Die meerderheid krijgt in zijn strenge interpretatie van de Spaanse trouwens steun van de PSOE-getrouwen in het Hof. In elk geval is de term ‘juridische zekerheid’ vaag genoeg zodat beide zijden aan hun achterban een eigen versie kunnen verkopen.

Poltieke vervolging gaat ook verder

Op dezelfde dag van de dialoog vroeg het Spaanse Openbaar Ministerie – geleid door een procureur-generaal van PSOE-signatuur – aan het Hooggerechtshof dat Quim Torra uit zijn zetel van Catalaans parlementslid wordt gezet. En zo ook zijn minister-presidentschap verliest. Nog op dezelfde dag zwoer de nieuwe procureur-generaal van de Spaanse staat, Dolores Delgado, trouw aan de grondwet. Delgado was minister van Justitie onder de eerste regering van Pedro Sánchez. In de verkiezingscampagne liet Sánchez het nog duidelijk verstaan: ‘Van wie hangt het Spaans parket af? Juist, van de Spaanse regering.’ Hij moest zich daarna voor verontschuldigen, maar het illustreert goed hoe het gesteld is met de scheiding der machten in Spanje. De voorzitter van de Partido Popular, Pablo Casado, vroeg bovendien al de nieuwe procureur-generaal te wraken wegens haar partijdigheid. Hij doet dat voor de Algemene Raad van de Rechtelijke Macht. Die raad is dan weer in handen van een meerderheid van PP-getrouwen.

Rechtsstaat wankel in Spanje

De politieke oppositie die regionale minderheden vertegenwoordigt krijgt het hard te verduren. Basisprincipes van de rechtsstaat gelden in Spanje niet voor hen. Het flagrantste voorbeeld in een ellenlange lijst is wellicht het feit dat Oriol Junqueras, erkend als Europees Parlementslid door het Europees Hof van Justitie sinds vóór zijn veroordeling, nog steeds wordt vastgehouden. Zijn veroordeling en aanhouding waren nochtans illegaal aangezien hij immuniteit genoot. Het laatste schandaal werd gisteren gebracht door de digitale krant El Diario.es. Die onthulde dat Andrés Betancor, een lid van de Centrale Electorale Commissie – die nu Torra wil afzetten – tegelijkertijd in loondienst was van het antiregionalistische Ciudadanos. Hij zou klachten en beroepsprocedures behandeld hebben die ingediend werden door zijn eigen partij. Dat hij in loondienst was en een kantoor betaald kreeg van Ciudadanos verzweeg hij tijdens de parlementaire commissie die besliste over zijn benoeming. De Centrale Electorale Commissie, met Betancor als lid, besliste zo de bannelingen Carles Puigdemont, Toni Comín en Clara Ponsatí uit te sluiten van deelname aan de Europese verkiezingen. Betancor was toen de meest militante voorstander van hun uitsluiting, die uiteindelijk door het Grondwettelijk Hof ongedaan werd gemaakt.

Misdaad

Zelfs al beloofde de Spaanse regering om het conflict te ‘dejudicialiseren’, in praktijk toont het aan gewoon verder te gaan met de lijn uitgetekend door de Partido Popular. Het gepolitiseerde gerecht, dat gaat evenzeer verder op dezelfde lijn. De socialisten zelf, bij monde van de Catalaanse regionale voorzitter Miquel Iceta, vragen zelfs om een nieuwe misdaad in te voeren: aanslag tegen de grondwet. Zo zouden in de toekomst gebeurtenissen zoals in oktober 2017 streng veroordeeld kunnen worden zonder dat men toevlucht zou moeten nemen tot ‘rebellie of opstand, beschuldigingen die goed zijn voor een gewapende staatsgreep’. Wat in 2017 in Catalonië gebeurde, alsnog Iceta, valt daar niet onder. Zo erkent de Catalaanse socialist expliciet dat er geen basis was voor de veroordeling van de indepes.