Het Europees Parlement wil de regels voor politieke advertenties fors aanscherpen. Het keurde gisteren een behoorlijk verregaand voorstel goed dat nu zal worden voorgelegd aan de Europese Raad. Het is de bedoeling om nog dit najaar tot een politiek akkoord te komen, zodat de nieuwe regels al bij de verkiezingen van 2024 van kracht zijn.

Recent onderzoek van AdLens, een eerder linksgeoriënteerd collectief van (burger)journalisten, researchers en activisten, wees uit dat Belgische politieke partijen Europees koploper zijn als het om politieke advertenties op Facebook gaat. Alle Belgische politieke partijen samen gaven vorig jaar 5 miljoen euro uit aan dergelijke advertenties. N-VA en Vlaams Belang ontpopten zich daarbij tot veruit de grootste adverteerders. Ze spendeerden respectievelijk 1,7 en 1,1 miljoen aan online-advertenties. Op de derde plaats komt PVDA, gevolgd door Open Vld en Groen. De top-vijf is dus een exlusief Vlaamse aangelegenheid.

Een pittig detail: de eerste Franstalige partij in het ranglijstje is PTB. Al even opvallend: in de ranking van de politieke Facebookpagina’s en Instagram-accounts met de meeste uitgaven in Europa, prijken N-VA en Vlaams Belang in de top drie. De succesvolle Facebookcampagne van onder meer Vlaams Belang bij de verkiezingen van 2019 werkt dus duidelijk inspirerend. Toch zal ook de nieuwe Europese regelgeving rond politieke advertenties geen beperking inhouden van de bedragen die politieke partijen online kunnen besteden. Dat is immers een nationale bevoegdheid.

Etnische achtergrond

‘In essentie gaat het vooral over meer transparantie in politieke advertenties – zowel online als offline – én over een beperking op het gebruik van gevoelige data’, klinkt het bij Europarlementslid Tom Vandenkendelaere (CD&V). Hij onderhandelde namens de EVP mee over het dossier in de Commissie Burgerlijke Vrijheden, Justitie en Binnenlandse Zaken. Als het van het Europees Parlement afhangt, dan zullen politieke partijen binnenkort in gerichte politieke advertenties, bijvoorbeeld op Facebook, niet langer gebruik mogen maken van bepaalde persoonsgegevens. Denk aan etnische origine, seksuele geaardheid of geloofsovertuiging. Enkel persoonsgegevens die expliciet voor online politieke reclame ter beschikking werden gesteld, mogen nog worden gebruikt.

Micro-targeting, waarbij gebruik wordt gemaakt van consumentendata en demografische gegevens om de interesses van specifieke personen te identificeren, is voortaan uit den boze. Vandenkendelaere haalt daarbij, wellicht niet toevallig, het voorbeeld aan van een ‘willekeurige Vlaamse politieke partij’. Die filterde haar advertenties bijvoorbeeld op etnische achtergrond, zodat die niet bij Facebookgebruikers van pakweg Marokkaanse of Turkse afkomst zouden belanden. Daarnaast wil het Europees Parlement dat gerichte politieke advertenties ook verboden worden voor sociale media-gebruikers jonger dan 16.

Democratie beschermen

‘De nieuwe regelgeving moet ervoor zorgen dat politieke advertenties er voortaan een stuk algemener zullen uitzien, minder specifiek toegespitst op de individuele situatie, interesses of voorkeuren van sociale media-gebruikers’, legt Vandenkendelaere uit. ‘Er komt zo ook een einde aan een tijdperk waarin platformen ongevraagd enorme hoeveelheden data konden gebruiken om het stemgedrag van kiezers te beïnvloeden, of nog erger: om groepen mensen tegen elkaar op te zetten. Wat ons betreft, is dit een belangrijke stap vooruit om de democratie te beschermen in aanloop naar de verkiezingen vanaf 2024.’

Het Europees Parlement wil dat er ook een verbod komt op de financiering van politieke advertenties door entiteiten van buiten de EU. Daarnaast moet het veel eenvoudiger worden om informatie op te vragen over wie bepaalde advertenties heeft gefinancierd, over de kosten ervan of over de herkomst van het gebruikte geld.

Van kracht vanaf 2024

Een ruime meerderheid van de parlementsleden schaarde zich gisteren achter het voorstel. Gaat ook de Europese Raad dit najaar akkoord met de voorliggende tekst, dan zou deze verordening – die niet meer moet worden omgezet in nationale wetgeving – al vanaf 2024 van kracht worden. De controle op de naleving daarvan zou in handen komen van de Europese Gegevensbeschermingsautoriteit. Die zal er vooral moeten over waken dat de EU-lidstaten de regels niet op eigen houtje opnieuw gaan versoepelen of er een eigen interpretatie aan geven.