Taiwan heeft op 22 september officieel een aanvraag ingediend om deel te mogen nemen aan een belangrijke trans-Pacifische handelsovereenkomst, bevestigden functionarissen de volgende dag in Taipei. Een nieuwsfeit dat niet onopgemerkt voorbijging in Zuidoost- Azië. De aanvraag van Taiwan komt immers amper een paar dagen nadat de Volksrepubliek China officieel had verklaard dat het ook lid wilde worden van deze, voor de regio erg belangrijke verdragsorganisatie. Op het ogenblik dat ik dit schrijf was er nog geen officiële reactie van Peking maar die zal, gelet op de erg gespannen verhouding tussen de Volksrepubliek en Taiwan, wellicht niet lang op zich laten wachten.

Vrijhandelspact van 13,5 biljoen dollar

De Comprehensive and Progressive Agreement for Trans-Pacific Partnership (CPTPP), die op 8 maart 2018 in het Chileense Santiago werd ondertekend door 11 Azië-Pacific-landen, is het grootste vrijhandelspact van de regio en is volgens internationale economische experts goed voor ongeveer 13,5% van de totale wereldeconomie of in concrete monetaire waarde goed voor ongeveer 13,5 biljoen US $, waardoor de CPTPP een van ‘s werelds grootste vrijhandelszones is, gemeten naar Bruto Binnenlands Product.

De CPTPP is in feite voortgekomen uit het Trans-Pacific Partnership (TPP). Een ingrijpende handelsovereenkomst waarin aanvankelijk de Verenigde Staten het voortouw hadden genomen als een manier om hun invloed in de regio Azië-Pacific gevoelig te versterken. Dit akkoord had  normaal gezien in februari 2016 moeten worden ondertekend maar het is nooit in werking getreden omwille van het simpele feit dat de pas verkozen Amerikaanse president Trump multilaterale overeenkomsten minachtte. Nadat de Verenigde Staten zich hadden teruggetrokken is het vooral Japan geweest, dat vanaf het voorjaar van 2017 met succes de rol van trekker in dit dossier heeft overgenomen. De overeenkomst bindt momenteel Australië, Brunei, Canada, Chili, Japan, Maleisië, Mexico, Nieuw-Zeeland, Peru, Singapore en Vietnam.

Geopolitiek gesteggel

Nu de organisatie aan belang wint, zijn er meer kandidaten. Zo heeft bijvoorbeeld op 1 februari 2021 het Verenigd Koninkrijk formeel verzocht om toetreding tot de CPTPP. Op 2 juni 2021 stemde de CPTPP-commissie ermee in om voorbereidende toetredingsonderhandelingen met het Verenigd Koninkrijk te beginnen. Maar ook de Volksrepubliek China had al een paar keer te verstaan gegeven geïnteresseerd te zijn in het CPTPP-lidmaatschap. In mei 2020 verklaarde de Chinese premier Li Keqiang dat China bereid was te overwegen lid te worden van CPTPP. Ondertussen liet de  Chinese president Xi Jinping op een Asia-Pacific Economic Cooperation (APEC)-top in november 2020 optekenen dat China ‘actief zou overwegen’ lid te worden van CPTPP.

Experten in internationale handel gingen er van uit dat deze positiebepaling van China van een ‘andere strategische betekenis’ is dan een daadwerkelijke intentie om toe te treden. Hun analyse was dat China ernaar streefde de VS ervan te weerhouden om toe te treden en de uitbreiding van het CPTPP naar een ruimer kader te vertragen. James Kane, een onderzoeker bij het Britse Institute for Government, vertelde immers onlangs aan Reuters dat CPTPP zowel een politiek als een economisch doel heeft om nieuwe regels te creëren die de praktijken van China om de mondiale handelsnormen te verstoren, met inbegrip van de subsidies aan staatsbedrijven, tegengaan. Analisten voorspellen dan ook dat bestaande leden zeer waarschijnlijk hun veto zouden uitspreken over een Chinese aanvraag om lid te worden van CPTPP.

Taiwan vs. China

De bal gaat nu evenwel écht aan het rollen want  op 16 september heeft de Volksrepubliek  China formeel een aanvraag ingediend om lid te worden van CPTPP. Taiwan heeft op 22 september 2021 een aanvraag ingediend om lid te worden.  Taipei had eerder interesse getoond om zich in 2016 aan te sluiten bij TPP. Na de transformatie van de TPP naar CPTPP in 2018, heeft Taiwan aangegeven dat het zijn inspanningen zal voortzetten om zich bij CPTPP aan te sluiten. In december 2020 verklaarde de Taiwanese regering dat zij een aanvraag zou indienen om lid te worden van CPTPP na afronding van informeel overleg met bestaande leden.

In februari 2021 had Taiwan opnieuw aangegeven te zijner tijd een aanvraag te willen indienen om lid te worden van CPTPP. Een paar dagen na China stuurde Taiwan dus zijn eigen verzoek in. Taipei maakte hierbij meteen ook duidelijk dat deze stap als één van de belangrijkste beleidsdoelstellingen van de regering van Tsai Ing-wen moet worden bekeken. ‘Veel van CPTPP-lidstaten zijn de belangrijkste handelspartners van Taiwan, goed voor meer dan 24% van de internationale handel van Taiwan’, vertelde kabinetswoordvoerder Lo Ping-cheng aan verslaggevers. ‘Taiwan mag niet ontbreken in de wereld en moet integreren in de regionale economie’.

Degenen die, zoals het Verenigd Koninkrijk hopen toe te treden, moeten de unanieme steun krijgen van alle lidstaten van het pact. De aanvraag van de Volksrepubliek China komt op een moment dat Peking in conflict ligt  met een groot aantal westerse landen. Wat de aanvraag van Taiwan betreft is het zo dat Peking wellicht het onderste uit de kan zal halen en zoveel mogelijk druk zal uitoefenen om deze kandidatuur tegen te werken. Het regime van Xi Jinping beschouwt het eiland als een integraal deel van het Chinese territorium en heeft gezworen het op een dag in bezit te nemen, desnoods met geweld. Sinds de verkiezing van president Tsai Ing-wen in 2016, die Taiwan als een soevereine natie beschouwt, voert Peking systematisch de economische, militaire en diplomatieke druk op het eiland op.

Regionale verhoudingen

Alle CPTPP-lidstaten hebben officiële diplomatieke betrekkingen met Peking, niet met Taipei. Maar de groeiende bedreigingen van China jegens Taiwan hebben bij westerse mogendheden internationale sympathie voor het eiland opgewekt. Vorige maand zei Tsai dat Taiwan ‘politieke obstakels zou verwachten’ bij toetreding tot de CPTPP, maar ze voegde eraan toe dat regionale bondgenoten zoals Japan zijn wens om toe te treden hadden verwelkomd. Ook John Deng, de belangrijkste handelsonderhandelaar van Taipei, vertelde donderdag aan verslaggevers dat hij Chinese oppositie tegen de toetreding van Taiwan verwachtte.

De Australische minister van Handel Dan Tehan heeft inmiddels al duidelijk aangegeven dat Australië zich zal verzetten tegen de aanvraag van de Volksrepubliek China totdat Peking de handelsbeperkingen tegen de Australische export van onder meer gerst en wijn stopzet en de contacten van minister tot minister met de Australische regering hervat.