Tajani verkozen tot EP-voorzitter, maar niet van harte

De Italiaanse oud-Commissaris voor Industrie Antonio Tajani is gekozen tot opvolger van de socialist Martin Schulz als voorzitter van het Europees Parlement. Het maximum van vier stemrondes was nodig om een absolute meerderheid te bereiken. Tajani was naar voren geschoven door de grootste fractie, de EVP.

Zijn verkiezing liep niet van een leien dakje, en is onmiskenbaar te danken aan een laat verrassingsmanoeuvre van de liberale ALDE-fractieleider Guy Verhofstadt. Enkele minuten voor de zitting trok hij zijn kandidatuur, als enige van de zeven gegadigden, in. Amper twintig minuten later bleek waarom: ALDE en EVP hadden te elfder ure een pro-Europese coalitie afgesloten, gericht op veiligheid, groei en Europese waarden.

Daarmee lag de Grote Coalitie van de drie traditionele partijen (EVP, S&D en ALDE) voorgoed aan diggelen. Aan de ommezwaai van Verhofstadt was een roerige week voorafgegaan. Hij verraste eerder al met een gezamenlijke verklaring om de Vijfsterrenbeweging van de Italiaanse populist Beppe Grillo op te nemen in de ALDE. Grillo heeft 17 zetels in het EP, en zag geen toekomst meer in de groep van Nigel Farage, die bij een Brexit opgedoekt wordt.

Maar de achterban van Verhofstadt wou niet weten van ‘windhaan’ Grillo en zijn tegenstrijdige, vaak eurosceptische verklaringen. Verhofstadt bond in. Ook nu was er tegenwind. Met name D66 uit Nederland bleef aandringen op zijn kandidatuur voor het voorzitterschap. Maar pragmatisme kreeg voorrang, wat in EVP-kringen besmuikt werd geduid als ‘Verhofstadt is er vooral in geslaagd zijn eigen fractieleiderschap te redden’. De Oostenrijker Paul Rüdig noemde hem zeer ‘Situationselastisch’, als hij op één week tijd ‘schlaft mit Grillo und Berlusconi’.

De socialisten van S&D waren ziedend, de kans om eindelijk de macht van de centrumrechtse EVP te breken ging in rook op. ‘Onethisch gedrag voor puur persoonlijk gewin’, zei Marc Tarabella. ‘Pure achterkamerdeals’, aldus Kathleen Van Brempt. De ALDE sloeg direct terug. ‘Wij hebben geen lessen te krijgen van een partij die in Europa’s moeilijkste uren de stekker uit de pro-Europese coalitie heeft getrokken. Dit is gewoonweg hypocriet’. Verhofstadts rechterhand Bram Delen wees erop dat zowel Schulz als Sandro Gozi vier dagen lang de linkse kandidaat Pitella tot overleg met ALDE hadden aangespoord. Er kwam geen telefoon.

De socialisten werpen op dat ze vorige week al een oproep deden tot progressieve frontvorming. De ALDE heeft daar nooit op gereageerd. In elk geval is het Europees Parlement geen dienst bewezen. De toespraken van de kandidaten, die allen een lans braken voor openheid, debatcultuur, gelijkwaardige behandeling van alle leden en fracties, stonden diametraal tegenover de machtsontplooiing van EVP, die nu alle hoge posten in handen heeft: Europees president (Tusk), voorzitter van de Commissie (Juncker), voorzitter van het parlement (Tajani). ‘Triest theater vanuit een ivoren toren’, besloot N-VA-kandidate Helga Stevens (lid van ECR, de conservatieve fractie).

Vraag is natuurlijk wat Verhofstadt in ruil wil krijgen voor zijn steun. Want de cijfers bewijzen het: met zijn 68-koppige groep heeft hij de balans doen kantelen. Tajani haalde het met 351 stemmen tegen 282 voor Pitella. Er waren overigens ook 80 ongeldige stemmen. ‘We hebben sleutelposten gekregen’, zegt de ALDE.

Her en der lekt uit wat dat allemaal inhoudt. De liberalen houden hun twee vicevoorzitters in het EP. Ze vragen ook het voorzitterschap van de constitutionele commissie. De EVP moet Commissievoorzitter Juncker ervan overtuigen een vrouw als bijkomende vicevoorzitter aan te wijzen. Daar valt de naam van de Deense links-liberale Margrethe Vestager (die mededinging beheert). Zij skoorde hoog met haar kruistocht tegen onterechte staatssteun aan grote multinationals. Ten slotte dringt Brexit-onderhandelaar Verhofstadt erop aan dat hij naast Barnier mag zetelen bij elke onderhandeling over de Britse uittrede met Raad en Commissie.

Het is afwachten hoe Tajani zal manoeuvreren. Hij beseft dat zijn verleden besmeurd is: als oerconservatief die tegen gendergelijkheid en abortus en andersgeaardheid heeft gestemd; als woordvoerder van Berlusconi en Forza Italia; als oud-Commissaris die niet ingreep in het Dieselgateschandaal. Hij heeft nu als Europees Parlementsvoorzitter, op aandringen van de conservatieven, publiekelijk afstand genomen van de deal ALDE-EVP. ‘De voorzitter moet geen politieke agenda nastreven, wel alle ruimte voor debat laten’.

Foto: Antionio Tajani, kersvers Europees Parlementsvoorzitter. (c) Reporters