Tandeloze EU zeurt tegen China

Na de virtuele top tussen China en de Europese toonde Commissievoorzitster Ursula von der Leyen ergernis over de cyberaanvallen en de slabakkende handelsgeschillen met Peking/Beijing. Het was echter een slechte acteerprestatie.

Lambikgehalte

De EU is geen partij voor China. Als één ding duidelijk werd afgelopen maandag dan is het dit. De regeringsleider van de Europese lidstaten trokken als een Mexicaans leger ten strijde tegen de Chinese opponent. Ursula von der Leyen en Europees ‘president’ Charles Michel sloegen een mal figuur. De virtuele conferentie zette dit extra in de verf. De Chinese onderhandelaars hadden allicht ooit al meer weerwerk gehad van screen savers.

De videoconferentietop met president Xi Jinping en premier Li Keqiang afgelopen maandag moest de Europese hardere lijn jegens de Chinese regering duidelijk maken. De Europese Unie zou en passant ook even haar beklag doen over de antidemocratische aanpak. En over het brutale politiegeweld in Hong Kong. Michel en co gingen Xi Jinping eens duchtig zeggen wat ze vonden van cyberaanvallen, spionage, handelsconflicten rond dumping of piraterij, en niet te vergeten het Coronavirus.

De beleefde en beheerste Chinezen lachten Michel en Von der Leyen nog net niet in hun gezicht uit. Niet één schriftelijke of mondelinge toegeving viel er op te tekenen. Het olijke koppel Charles en Ursula kon thuis gaan vertellen dat ze de Chinezen het ‘eens goed gezegd’ hadden. Het Lambik- of Kapitein Haddockgehalte bereikte een nieuw hoogtepunt in de Europese politiek.

Die hele klucht verhulde nauwelijks de gespreide slagorde binnen de Europese rangen. Italië snakt — ondanks hun Corona-cadeau via tienduizenden illegale gastarbeiders uit China — naar Chinees geld en uitzicht op Chinese investeringen in de Italiaanse havensteden Triëste en Genova. Frankrijk heeft nog andere belangen en in Polen zouden ze graag meer Chinese goederentreinen afhandelen (om btw en invoerrechten te heffen die nu in de Antwerpse of Rotterdamse haven geïnd worden.

Actiepunten

Het is niet de eerste keer dat de EU China kapittelt. 12 maart 2019 verscheen de EU-strategie betreft China. Daarin stelde de EU dat na de Verenigde Staten China de tweede belangrijkste handelspartner is en dat de EU voor China zelfs haar grootste handelspartner is (lees de Chinezen kunnen minder producten kwijt in de VS dan in de EU). Van de 10 actiepunten kwam helemaal niks in huis. Voor de duidelijk somt de auteur ze hier even vrij vertaald op:

• Actie 1: China moet iets doen aan haar rol in de VN, haar mensenrechten en vrede en veiligheid.
• Actie 2: Qua klimaatverandering moet China tegen 2030 de doelstellingen op niveau van de Paris Agreement brengen.
• Actie 3: De EU zal China qua vrede en veiligheid helpen zoals ook bij het Joint Comprehensive Plan of Action for Iran (dus toezien op Chinese handel in grondstoffen met kwalijke regimes).
• Actie 4: Om haar belangen in derde landen te behouden zal de EU duurzame economische ontwikkeling inzetten met bilaterale verdragen en financiële steun en daarbij wil de EU China bewegen om dezelfde principes te hanteren zoals uiteengezet in de EU Strategy on Connecting Europe and Asia. (Tegen wurgleningen aan voormalige Sovjetstaten en Afrikaanse landen.)
• Actie 5: Om een evenwichtiger en wederkeriger relatie te bewerkstelligen roept de EU China op om eindelijk werk te maken van de bestaande engagementen. Zijnde o.a. een hervorming van de Wereldhandelsorganisatie (WTO). In het bijzonder staatssteun, luchtvaartveiligheid enz.
• Actie 6: China moet haar markt even open maken voor Europese bedrijven zoals omgekeerd het geval is.
• Actie 7: Niet enkel prijs, maar werkomstandigheden, veiligheid en milieunormen moeten in rekening genomen bij openbare aanbestedingen (om Chinese aanbieders te weren uiteraard).
• Actie 8: Staatseigendom en staatsfinanciering moet gezien worden als marktverstorend dit dient aangepakt (in China). De Commissie zou tegen eind 2019 achterdeurtjes in de Europese wetgeving sluiten.
• Actie 9: Er komt een gemeenschappelijke Europese aanpak qua 5G om de veiligheidsrisico’s aan te pakken (de spionagegeschiedenis rond Huawei).
• Actie 10: De EU zal het bewustzijn van veiligheidsrisico’s bij Chinese investeringen in kritieke sectoren of infrastructuren aanwakkeren en de lidstaten zouden zo sneller buitenlandse investeerders kunnen screenen.

Machteloosheid en vertwijfeling

Die tien acties waren nog zeer diplomatische verwoorde geschillen met China. Von der Leyen kan nog zo streng op persconferenties verklaren dat Chinese cyberaanvallen niet langer getolereerd zullen worden, maar wat doet de EU? Enkel smijten met statistieken over cyberaanvallen, want de Europese lidstaten houden hun verdediging angstvallig geheim. Waar is het Europese anticyberteam? Het zou wellicht hoger prioriteit mogen krijgen dan klimaatwetten en andere greenwashing van Europese subsidies.

Charles Michel kon als vertegenwoordiger van de regeringsleiders en de Europese Raad (van ministers) eigenlijk niks inbrengen tegen Xi Jingpin. Ook de Duitse voorzitster van de Europese Commissie, die nochtans initiatiefrecht heeft qua Europese maatregelen (wat de Raad niet heeft) kon weinig klaarmaken. Haar benoeming was een koehandel met de socialistische fractie in ruil voor een klimaatwet en green deal. Nochtans zou de EU qua handelsrelaties volle bevoegdheid moeten tentoonspreiden. Zoals destijds EU-commissarissen Willy De Clercq en Karel van Miert vis-à-vis de Verenigde Staten of Brazilië. Afgelopen maandag schitterde Von der Leyen in machteloosheid en vertwijfeling. Duidelijk onbekwaam om op te tornen tegen een Xi Jingpin.

Dit is allemaal bijzonder pijnlijk omdat internationale organisaties zoals de EU, de VN of de WTO sedert decennia de manier zijn waarop staten hun conflicten oplossen. Geen enkele Europese lidstaat kan rechtstreeks iets afdwingen van een andere staat. Internationale instellingen zijn de geciviliseerde manier van met elkaar omgaan. Natuurlijk begonnen vele van de instellingen ook eigengereid hun lidstaten allerlei op te dringen wat niets met relaties tussen staten te maken heeft. Dat is iets waar China een broertje dood aan heeft. In de EU stijgt na de Brexit in veel lidstaten ook het sentiment tegen ongebreidelde Europese inmenging in alles. Ondertussen toont de EU haar machteloosheid bij zaken die er toedoen voor de Europese economie.

Business as usual

Voor de tribune kunnen Michel en Von der Leyen misschien beweren dat ze China de les spelden en aandrongen op meer transparantie qua staatsbedrijven, subsidies, gedwongen technologieoverdracht enzovoort. De omfloerste boodschap liep als water van een eend.

Qua mensenrechten, en dan meer bepaald de toestanden in de voormalige Britse kroonkolonie Hong Kong, weet de EU dat China potdoof is. Of zoals Von der Leyen bitter opmerkte: “Wij maken altijd onze bezorgdheid bekend, zo ook vandaag”. Neville Chamberlain bekwam van Hitler tenminste nog een vodje papier om mee te zwaaien op de luchthaven. Xi Jingpin zal zulk gezichtsverlies nooit accepteren. De diplomatieke aanpak betreft Hong Kong (en bij extensie Taiwan) is tijdverspilling en China weet dat opperbest.

Michel deed zelfs geen moeite meer om op tafel te slaan. China kijkt via haar president en premier minzaam glimlachend toe en daarmee is de kous af. De Chinezen bespaarden zich een dure en lange reis en allicht zullen alle volgende EU-China-topontmoetingen voortaan videoconferenties zijn. Een uurtje of zo vervelend gezoem aanhoren van hatelijke Europese vliegen en vervolgens business as usual.

Alsof de EU helemaal een belachelijk figuur wou slaan volgde nog een gezamenlijke verklaring van de Europese Raad en Europese Commissie (joint declaration). Een soort zelfbevrediging aangezien China niet één punt mondeling of schriftelijk toezegde. De hautaine Europese aanpak is desgevallend nog veel non-productiever dan de brutale uitvallen van de Amerikaanse president Trump. Maar de lezer mag zelf bepalen welke aanpak al enkele resultaten opleverde.