Die Michel Feltin-Palas — waarover we het al in een vorig artikel hadden —, schreef een boek met als titel J’ai un accent et alors? Jawel, in Frankrijk. Misschien zijn er mensen in Bavikhove die zich niet langer verbolgen zullen voelen als ze weten dat ze in de hoofdredacteur van L’Express, toch niet niks, een medestander vinden?

Arbitrair criterium

Discriminatie is, zo zegt hij, niets anders dan mensen anders behandelen dan volgens een arbitrair criterium. En er zijn heel erge, ongelooflijk erge, maar ja, er is ook een dat een beetje ‘leuk’ gevonden wordt, maar daarom niet minder discriminatoir is, aanvoelt: dat van het accent.

In Frankrijk krijg je sommige jobs niet, word je bestraft bij wedstrijden als ‘Miss France’ of bij gelijk welke jury wanneer je niet het perfecte taaltje hebt. ‘Ik verzin het niet’ zegt Feltin-Palas, ‘kijk naar televisie, kijk naar theaterstukken, hoor de bedrijfsleiders van de beursgenoteerde bedrijven bezig, luister naar onze politici’… en geef me dan één voorbeeld van iemand die niet dat standaard bekakt dialect, excuseer, hoog Frans, spreekt, dat de norm is. Vanaf het moment dat er ook maar iemand hoort dat er, heel misschien, een accent te bespeuren valt, ben je kansloos. Ja, er zijn ergere vormen van discriminatie, ongetwijfeld, laat daar geen discussie over bestaan, ‘et alors’? Er is eigenlijk een minderheid in Frankrijk die het ‘Frans zoals het hoort’ spreekt, maar zij maken de dienst uit.

Scholen ‘die er toe doen’

Deze discriminatie niet erkennen is er ook eentje dat kan tellen. Ach, het gaat dan niet alleen over de discussie of men het accent van Jeanne d’Arc of Napoleon moet wegmoffelen. Neen, het is veel erger. ‘Men’ vraag aan mensen om hun accent te wijzigen, te verstoppen. Men maakt er zelfs een punt van om een diploma te halen in conservatoria, in scholen voor journalistiek, kortom in alle opleidingscentra, ‘die er toe doen’. Het is zoals vragen aan een Jood of een Moslim om katholiek te worden om die bepaalde job te kunnen halen.

De clichés zijn herkenbaar: ‘je bent niet intelligent, je hebt geen cultuur, je bent een ‘redneck’. Maar verdorie, dat standaardaccent, dat is niet dat van Parijs, dat is alleen van een zekere ‘bourgeoisie’.

Laat nu 50% van de Fransen zeggen dat ze praten met een accent. In de Midi is dat zelfs 83%. 16% voelen zich erdoor gediscrimineerd, en ja, zelfs 27% bespot. Laat dat in bepaalde regio’s zoals in Occitanie of in Picardië nog heel wat hoger zijn. Het leeft dus.

Platteland vs. stad

Er is natuurlijk ook een politiek aspect. In steden zoals Montpellier, Toulouse of Marseille leeft de oppositie tegen de centrale staat heel erg. Men wil er de eigen identiteit sterk benadrukken. Ja, ook ‘dankzij het accent’. Andere steden zoals Rennes, Straatsburg, Aix-en Provence of Bordeaux leunen dan weer meer aan bij de meerderheid en hebben niet zoveel problemen.

Maar toch is er een soort van ongenoegen. Een ongenoegen dat een dubbele oorzaak heeft. Vooreerst is er de groeiende tweespalt tussen de bewoners van het platteland en die van de stad. Van de mens van ‘de buiten’ die ‘zich niet kan uitdrukken’ tegen dat clubje van de ‘Parijse bourgeoisie’ die ‘bekakt praat’. En de andere tegenstelling is die van het volk tegen de elite. Die zich nog meer uit in taalgebruik dan in stemgedrag. Het is immers niet zo dat het volk ‘links’, de elite ‘rechts’ stemt. Integendeel.

Bienvenue chez les Ch’tis

Zelfs binnen die vermaledijde dialecten discrimineren de Parijse mensen nog. Die van het zuiden zijn beter en sympathieker. Ze horen ze spreken tijdens de vakantie, bij het glas wijn, geserveerd door de sympathieke ober. Natuurlijk komt diezelfde man/vrouw Parijs niet binnen wanneer ze met hetzelfde accent proberen IT-manager van het bedrijf te worden. Dat accent, tu sais? Impossible. Wat een handicap.

Erger is het nog gesteld met de mensen die het accent van het noorden hebben. Ja, Bienvenue chez les Ch’tis was amusant en een kaskraker, maar dat effect ebt weg. Neen, die dialecten van Picardië, van het oosten, van de Elzas: Die zijn lomp en ruw, en worden geassocieerd met misdaad en schoolachterstand.

Eenheidstaal vervreemdt

Er zijn bedrijven die nu trainingen geven om het accent weg te werken. Echt waar, in plaats van de accenten te doen accepteren, zijn er mensen die verdienen om die accenten weg te werken.

Door dit te propageren, door die eenheidstaal te promoten, raakt de jongen, raakt het meisje, vervreemd van zijn regio, van zijn familie. Ook al is de tijd ver weg dat men in Marseille als lagereschoolleerlinge bestraft werd met het kuisen van de toiletten omdat men de Franse taal niet beheerste. Maar dan nog. Hoe kan je fier zijn op je eigen taal en cultuur als je les moet krijgen om het accent weg te werken?

Hopelijk komen er enkele mensen op voor ‘hun accent’. Vele mediafiguren verstoppen zich echter. Ze komen zelfs in conflict met hun oorsprong, en hun familieleden die dat ‘accent’ wel hebben.

Is er dan niets voordeligs aan? Ach ja, soms wel, ook in Frankrijk. Als iemand ham uit het zuidoosten moet aanprijzen, de kaas van Auvergne moet gepromoot worden, dan is dat regionaal accent schattig van hier tot aan de Eiffeltoren. En stimuleert het de verkoop. Idem dito als we het hebben over rugby, gastronomie of tuinieren: hoe authentieker hoe liever. Maar, oh wee als de echte dingen des levens moeten besproken worden zoals economie, politiek, diplomatie of cultuur. Neen, voor die serieuze zaken hebben we serieuze accentloze taal nodig. Voor populaire onderwerpen mag die populaire taal best wel.

Hallo Bavikhove?

accent

Een accent om trots op te zijn

Jean Castex: nauwelijks eerste minister en al slachtoffer van glottofobie

Frankrijk wil af van zijn accenten