Algemeen Vandaag wordt door de Hindoes Divali gevierd, het Lichtjesfeest. Men viert eigenlijk de nieuwe maan. Divali is een vrolijk Hindoefeest, het feest van de duizend lichtjes, gewijd aan Maha Lakshmi, de godin van het licht, de voorspoed, het geluk, het succes, de wijsheid en de welvaart.

Nog vandaag wordt in Rusland de Dag van Nationale Eenheid (День народного единства) gevierd ter herinnering aan de volksopstand tegen de Poolse inval van 1612. In 2005 is de Dag van de Nationale Eenheid opnieuw ingevoerd door president Poetin.

1956 Sovjettanks beschieten Boedapest en slaan de Hongaarse opstand tegen het communisme bloedig neer. Die heeft dertien dagen geduurd. Tienduizenden arbeiders en studenten sterven. Na de inval van Sovjettroepen wordt János Kádár de leider van een collaboratieregering. De vorige premier, Imre Nagy, wordt geëxecuteerd.

1953 De Nederlandse natuurkundige Frits Zernike ontvangt de Nobelprijs voor de natuurkunde wegens zijn bijdrage aan de fysische optica, en zijn uitvinding van de fasecontrastmicroscoop. Met dit instrument kan het inwendige van levende cellen zichtbaar worden gemaakt.

1926 Huwelijk van Leopold III, toen nog kroonprins, met prinses Astrid van Zweden. Bij haar aankomst in Antwerpen vergeet prinses Astrid alle protocol en vliegt haar verloofde om de hals. Die spontane reactie is het begin van de enorme sympathie die de vorstin ondervindt bij de bevolking, vooral dan in Vlaanderen. Met haar Zweedse vader en Deense moeder staat ze cultureel veel dichter bij de Vlamingen dan bij de Franstaligen. En dat noteren die meteen.

1922 De Britse archeoloog Howard Carter ontdekt in de omgeving van Luxor het graf van de Egyptische farao Toetanchamon. Het blijkt de enig overgebleven, niet door grafrovers geplunderde tombe in de Vallei der Koningen te zijn. Volgens recent onderzoek van Toetanchamons skelet was hij 19 toen hij stierf en ongeveer 1,68 m lang.

1918 Italiaanse troepen veroveren de stad Bozen in Zuid-Tirol, waar op dat ogenblik 28 000 Duitstaligen leven en 1316 Italianen. De Italiaanse, fascistische staat van Mussolini voert een brutaal onderdrukkende italianiseringspolitiek om het gebied volledig te assimileren. Vanaf 1923 wordt het Duits uit het openbare leven verbannen. Duitse plaatsnamen werden vervangen door Italiaanse, de naam Tirol zelf wordt verboden en vervangen door ‘Alto Adige’. De Italianen beginnen ook met het italianiseren van Duitse familienamen, tot op de zerken toe. Ze forceren grootschalige immigratie van Italianen uit andere gebieden met het doel de Duitstalige bevolking in aantal te overtreffen. In 1961 telt Bozen (‘Bolzano’) 69 000 Italianen en 18 000 Duitstaligen. Tegenwoordig is Bozen voor ongeveer driekwart Italiaans.

Zuid-Tirol blijft het schoolvoorbeeld van een heftige botsing tussen volk en staat, tussen volksnationalisme en staatsnationalisme.

1915 Het woord activist werd voor het eerst gebruikt op 4 november 1915 in De Vlaamsche Stem een dagblad dat in Nederland werd uitgegeven door uitgeweken Vlamingen. De literatuurhistoricus en latere hoogleraar Antoon Jacob maakt daarin het onderscheid tussen de actieve Vlamingen, die menen ook in barre oorlogsomstandigheden te moeten werken aan de ontvoogding van Vlaanderen, en passieve Vlamingen die van oordeel zijn dat onder de Duitse bezetting de loyauteit aan België voorrang verdient. Jacob, zelf een activist, wordt een radicale Vlaams-nationalist en Heel-Nederlander. Hij ondertekent vele stukken van zijn hand met ‘Activist’.

1890 Het Noordzee-eiland Helgoland keert terug naar Duitsland. Dat is het resultaat van het Verdrag van Zanzibar. In ruil verkrijgt lord Salisbury de erkenning van een Brits protectoraat over de bezittingen van de sultan van Zanzibar. Op Helgoland dichtte August Heinrich Hoffmann von Fallersleben in 1841 het Duitse volkslied, Das Lied der Deutschen.

De inwoners van Helgoland werden zowel tijdens de Eerste als tijdens de Tweede Wereldoorlog gedwongen hun eiland te verlaten. Tijdens en na de Tweede Wereldoorlog werd het eiland door de Britten uitermate zwaar gebombardeerd en onherstelbaar beschadigd. Pas in 1952 mocht de bevolking na lang aandringen terugkeren.

Op Helgoland wordt Helgolands (Halunder freesk) gesproken, een Noord-Friese taal. Helgoland maakt geen deel uit van het douanegebied van de Europese Unie. Het eiland leeft hoofdzakelijk van het toerisme. De accijnsvrije verkoop van sigaretten, parfum en alcoholische dranken biedt een helpende hand.

Letterenhuis

Leo Picard (1888-1981)

1888 Geboorte in Antwerpen van Leo Picard, vrijzinnig Vlaams historicus en journalist. Bij het begin van de Eerste wereldoorlog sluit hij zich aan bij het activisme van Jong Vlaanderen. Hij wordt hoofdredacteur van het eveneens activistische dagblad De Vlaamsche Post dat in Nederland wordt uitgegeven. Hij blijft daar wonen en wordt in 1918 redacteur bij de Nederlandse krant Het Vaderland.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog is Leo Picard voorstander van een compromisvrede met Duitsland. De Duitsers appreciëren dat niet en sluiten hem tweemaal op in de gevangenis van Scheveningen. In 1943 dwingen ze Het Vaderland hem te ontslaan.

In 1946 keert hij terug naar België, waar hij redacteur buitenland werd bij De Standaard. In zijn bijdragen neemt hij afstand van een al te pro-Amerikaanse visie op de Koude Oorlog. Na zijn pensioen bleef hij nog losse bijdragen leveren aan De Standaard en aan De Nieuwe van Mark Grammens.

Picards hoofdwerk is zijn Geschiedenis van de Vlaamse en Groot-Nederlandse Beweging (twee delen, 1937 en 1959).

1881 Geboorte van Odile van den Berghe, een van de eerste vrouwen in de Vlaams-nationale politiek. Ze werd achtereenvolgens gemeenteraadslid in Brugge (1921), provincieraadslid (1929) en senator (1936) voor het Vlaams Nationaal Verbond (VNV). Ze was de eerste Vlaamse vrouwelijke senator in de geschiedenis.

1576 De Spaanse furie: Spaanse soldaten plunderen Antwerpen, moorden en stichten brand. Na drie dagen is de stad haast volledig verwoest.

1549 Na de eenmaking van de Nederlanden te hebben voltooid, bevestigt keizer Karel V hun positie in Europa. Met de Pragmatieke Sanctie worden de Zeventien Provinciën één ondeelbaar geheel. Dat geldt ook voor de erfopvolging.

1530 Een verschrikkelijke stormtij, de Sint-Felixvloed, veroorzaakt in Zeeland een reusachtige dijkbreuk over verschillende tientallen kilometers. Een vloedgolf overspoelt tientallen dorpen in Zeeland en Vlaanderen. Het aantal slachtoffers is niet exact bekend, maar loopt van 100 000 tot meer dan 400 000. Deze dag blijft in het collectieve geheugen gemerkt als ‘quade saterdach’, slechte zaterdag. In de weken die volgen vallen de overlevenden de provoosten en dijkgraven aan die het geld dat voorzien was voor de nodige versteviging van de dijken hebben misbruikt om te speculeren in de maritieme handel. ‘De les van deze ramp’, schrijft de wederdoper Jan Beukelszoon van Leiden, ‘is dat het lot van de volkeren in hun eigen handen moet blijven’.

1419 De aanhangers van de Tsjechische hoogleraar Jan Hus, een criticus van de katholieke kerk en voorloper van de reformatie, nemen Praag in. Hus zelf is dan al geëxcommuniceerd en in 1415 op de brandstapel om het leven gebracht.

Pragmatieke Sanctie

4 november. Historische dag: grote mogendheden gedogen het jonge België

4 november. Net binnen: Spaanse furie plundert Antwerpen

Wrede straffen in de late middeleeuwen