4 november. Historische dag: grote mogendheden gedogen het jonge België

Yitzhak Rabin (1922-1995)

1995   Na een vredesdemonstratie te hebben bijgewoond, wordt premier Yitzhak Rabin (73) in Tel Aviv (Israël) doodgeschoten door een Israëlishhe schutter. Yitzhak Rabin was de vijfde premier van Israël van 1974 tot 1977 en opnieuw van 1992 tot hij in 1995 werd vermoord. Voor zijn rol bij de totstandkoming van de Oslo-vredesakkoorden kreeg hij in 1994 de Nobelprijs voor de Vrede. Eind dat jaar tekende Rabin ook een vredesverdrag met koning Hoessein van Jordanië, waarna Israël en Jordanië hun poorten openden voor elkaars toeristen en zakenlieden. Yitzhak Rabin, die ook generaal was en gewezen opperbevelhebber van het Israëlische leger, werd vermoord door Yigal Amir, een orthodox-joodse student in de rechten.

1992   Overlijden in Oudenaarde van de Vlaamse schrijver en dichter André Demedts. Op zijn doodsprentje lezen we:

Ik heb getracht trouw te zijn aan mijn volk, omdat
het onze aarde en onze geschiedenis is die mij
geboetseerd heeft en onze hoop mij tenslotte
glimlachend doen vertrouwen heeft op een toekomst
die ik misschien niet meer zal zien en toch in de
lucht aanwezig voel als de lente die komt.

Standbeeld voor Imre Nagy in Mátészalka.

1956   Sovjettanks dringen Boedapest binnen en slaan de Hongaarse opstand tegen het communisme bloedig neer. Die heeft dertien dagen geduurd. Tienduizenden arbeiders en studenten sterven. Na de inval van Sovjettroepen wordt János Kádár de leider van een communistische collaboratieregering. De vorige premier, Imre Nagy (62), wordt opgehangen in de tuin van de gevangenis. Zijn lichaam wordt begraven met het gezicht naar beneden, gewikkeld in teerpapier en zijn handen op de rug gebonden

Onder het regime van Kádár verzwijgt men de Hongaarse opstand. Na de val van het communisme verkondigt het Hongaarse Hooggerechtshof op 6 juli 1989 de volledige rehabilitatie van Imre Nagy en andere helden van 1956. Toevallig overlijdt János Kádár op diezelfde dag.

1865   Geboorte in Antwerpen van Emiel J. Schiltz, advocaat en Vlaams politicus. Tijdens zijn studies rechten studeren in Leuven wordt hij, wegens baldadigheden waaraan hij geen deel had genomen, van de universiteit weggestuurd. Nadat de ware, Waalse daders ontdekt zijn, mag Schiltz terugkeren op voorwaarde dat hij dit schriftelijk aan de rector zou vragen. Hij weigert dat te doen, gaat nog liever als klerk bij de griffie van het Antwerpse gerechtshof werken en promoveert in 1892 tot doctor in de rechten voor de Centrale Examencommissie. Hij vestigt zich als advocaat te Antwerpen en sluit aan bij de Nederduitse Bond en de Meetingpartij.

Bij de verkiezingen van 1894 in Aalst steunt Schiltz volop priester Adolf Daens. In 1895 is hij een van de medestichters van de daensistisch geïnspireerde Vlaamse Christene Volkspartij in Antwerpen. Maar als het Antwerpse daensisme rond 1900 een linkse en antiklerikale koers gaat varen, breekt hij ermee en keert terug naar de Nederduitse Bond en de Meetingpartij. Tijdens de Eerste Wereldoorlog werkt hij als ambtenaar voor de uitgeweken Belgische regering in Le Havre. Met het activisme heeft hij helemaal niets op. Door contacten met Vlaamsgezinden, achtergebleven in bezet België, wijzigt hij na 1918 zijn houding. Hij verdedigt onder meer August Borms voor het assisenhof. Schiltz blijft politiek bedrijvig, maar vindt moeilijk zijn draai, niet bij de katholieken en evenmin bij de Frontpartij.

Als advocaat ijvert hij voor de vernederlandsing van het gerecht, onder meer als voorzitter van de Vlaamse Conferentie der Balie van Antwerpen. Naast zijn bijdragen aan politieke bladen zoals Het Volksrecht schrijft hij eveneens gedichten, toneelstukken en essays. Hij houdt talrijke voordrachten en verwerft een reputatie als begenadigd verteller. Emiel Schiltz overlijdt in 1929. Hij was de oom van Hugo Schiltz.

1830   Na opstootjes in Brussel, nadien opgeklopt en gestiliseerd tot ‘Belgische Revolutie’, komen de grote mogendheden (Engeland, Frankrijk, Oostenrijk, Pruisen en Rusland) in Londen bijeen. Alleen Frankrijk is enthousiast over wat zich in Brussel afspeelt, maar anderzijds is alleen tsaar Nicolaas I van Rusland bereid tot militaire interventie ten gunste van de Nederlanden. Helaas moet hij daarvan afzien vanwege de Poolse opstand. In de coulissen van de Londense bijeenkomst is men het erover eens dat ‘België’ een Franse overwinning is. Een voorlopige wapenstilstand wordt door beide partijen aanvaard. De grote mogendheden leggen zich op 20 december 1830 neer bij de scheiding tussen Nederland en België.

Het zal nog tot 1839 duren voordat koning Willem I het nieuwe België erkent. Omdat Maastricht en Luxemburg bezet blijven door Nederlandse troepen die duidelijk de sympathie van de bevolking genieten, wil Willem Limburg en Luxemburg niet lossen. Uiteindelijk komt het oostelijke deel van Limburg (wat we nu ‘Nederlands Limburg’ noemen) gewoon bij Nederland. Luxemburg wordt in twee gedeeld en het oostelijke, Duitstalige deel wordt een groothertogdom geregeerd door een telg van het huis Oranje-Nassau.

1682   Overlijden in Nieuwe Niedorp (West-Friesland) van Dirck Rembrandtsz van Nierop, bijgenaamd ‘de Rembrandt der wiskunst’. Deze schipper van beroep beheerst door zelfstudie alle maritieme wetenschappen. Hij maakt naam als cartograaf, wiskundige, landmeter, astronoom, leraar van stuurlui en schippers, almanakberekenaar en ontwerper van de eerste logaritmetafels, onafhankelijk van andere geleerden uit zijn tijd. Hij was bevriend met Christaan Huygens en René Descartes.

1576   De Spaanse Furie in Antwerpen. Spaanse en Waalse troepen plunderen de stad, doden 7000 burgers en gaan zich te buiten aan talloze verkrachtingen, brandstichtingen (onder meer het stadhuis) en afpersingen van rijke burgers. Alleen de Duitse soldaten proberen de Antwerpenaren te beschermen, maar zijn te klein in aantal. De Spaanse furie brengt een enorme schok teweeg doorheen de Nederlanden en bevordert het eenheidsgevoel. Hierdoor kan Willem van Oranje op 8 november de Pacificatie van Gent tot stand brengen.

De Nederlanden verenigd door de Pragmatieke Sanctie

1549   Na de eenmaking van de Nederlanden te hebben voltooid, bevestigt keizer Karel V hun positie in Europa. Met de Pragmatieke Sanctie worden de Zeventien Provinciën één ondeelbaar geheel. Dat geldt ook voor de erfopvolging. Hij bepaalde hierin dat de Zeventien Provinciën steeds als één en ondeelbaar geheel overgeërfd zouden worden bij representatie (plaatsvervulling) tot in het oneindige, zowel in de rechte als in de zijlinie en zowel van mannelijke als vrouwelijke nakomelingen.

In Nederlandse vertaling is dit de essentie van de Pragmatieke Sanctie:

‘Wij, Karel, bij de gratie Gods Rooms Keizer (…) laten weten aan allen die nu zijn en hierna wezen zullen, dat wij geoordeeld hebben dat het van groot belang is voor onze voornoemde landen (…) dat zij in de toekomst altijd onder eenzelfde vorst zouden blijven die ze in één geheel zou houden, wetend dat hun deling ten gevolge van successies en erfenissen hun ondergang en ruïne zou betekenen. Afgescheurd en van elkaar gescheiden zouden zij ten prooi kunnen vallen aan buurstaten (…). Dit zal echter kunnen vermeden worden indien onze landen altijd in het bezit blijven van één vorst die ze als één geheel bestuurt. Gegeven in onze stad Brussel in de maand november van het jaar Onzes Heeren 1549’.