Een van de belangrijkste ontwikkelingen de voorbije vijftig jaar is de veel grotere gevoeligheid voor discriminatie. Wat vroeger perfect legitiem was, kan nu in veel gevallen niet. De oudere lezers hebben de tijd nog meegemaakt dat er in personeelsadvertenties gender- en leeftijdsbeperkingen mochten staan. Zelf werd ik in 1984 afgewezen voor een vacature in de verzekeringsbranche. Ik was als beste uit de selectie gekomen, maar bij nader inzien prefereerde men toch een vrouw.

Discriminatie afgeschaft

Ik herinner me ook nog een advertentie van de christelijke vakbond ACV ergens in de jaren 90. De uiterste leeftijd om te kunnen solliciteren was… 35 jaar. Toen ik hen contacteerde vielen ze uit de lucht. Is dit ook al discriminatie? Nauwelijks enkele jaren later was er een verbod op leeftijdsgerelateerde criteria in vacatures. Ik kan me niet meer herinneren of er toen etnische referenties in personeelsadvertenties werden gebruikt.

We hebben uiteraard wel nog levendige herinneringen aan de ‘interdits aux Nord-Africains’ of ‘interdits aux étrangers’, maar dat sloeg op horecagelegenheden. Het is uiteraard een vooruitgang dat mensen op de arbeidsmarkt nu in de eerste plaats beoordeeld worden op hun competenties en niet op kenmerken zoals gender, etniciteit en leeftijd. Maar het zorgt ook voor nieuwe problemen.

Inflatie aan kenmerken

Zelfs als we ons beperken tot de traditionele discriminatiekenmerken ontkom je niet aan de vaststelling dat de grote meerderheid op de arbeidsmarkt vandaag in aanmerking komt voor discriminatie. De vrouwen zijn al goed voor bijna de helft van de werknemerspopulatie. Tel daarbij de jongeren (-30) en de ‘ouderen’, ooit 45, nu toch al opgeschoven tot 55. Blijven dus over, de ‘witte mannen’ tussen de 30 en de 45. Duidelijk een minderheid. En dan hebben we het nog maar over de drie klassieke kenmerken.

Aangezien een meerderheid van de rekruteerders vrouwelijk is, viel het resultaat dikwijls uit in het nadeel van vrouwen

Er zijn er intussen flink wat bijgekomen: seksuele voorkeur, godsdienst, levensovertuiging, politieke en syndicale gezindheid, burgerlijke staat, handicap, chronische ziekte, vermogen. En dan zwijgen we nog over aantrekkelijkheid. Knappe mannen bleken steevast meer te worden uitgenodigd, bij knappe vrouwen wisselden de resultaten nogal. Vreemd. Tot men ontdekte dat het afhankelijk was van het geslacht van de rekruteerder. Vrouwelijke rekruteerders bleken aantrekkelijke vrouwen minder uit te nodigen, en mannelijke meer. Maar aangezien een meerderheid van de rekruteerders vrouwelijk is, viel het resultaat dikwijls uit in het nadeel van vrouwen.

In de VS hebben sommige staten wetgeving om het discrimineren van obese mensen te verbieden. Ik kan me nochtans voorstellen dat er meerdere jobs zijn waar het obees zijn je hindert sommige opdrachten correct uit te voeren. Onderzoek heeft aangetoond dat in de Amerikaanse staten waar er dergelijke wetgeving is, er niet meer obese mensen aan het werk zijn dan in andere. Wat meteen de vraag oproept naar de impact van deze wetgeving.

Kinderen geen bezwaar?

Hoe meer kenmerken voor discriminatie zorgen, hoe meer potentieel gediscrimineerden. Tot we nagenoeg allemaal gediscrimineerd worden. Feitelijk zijn we bijna op dat punt beland.

Uit onderzoek van Stijn Baert in 2018 bleek dat ook de witte man tussen 30 en 45 het niet onder de markt heeft. Een witte man met kinderen wordt minder uitgenodigd op een sollicitatiegesprek dan een man zonder. Bij vrouwen stelde men dat niet vast indien de vrouw twee kinderen had, maar wel indien ze één kind had. Gevraagd naar een verklaring zei de professor dat één kind suggereert dat er nog op komst zijn, vandaar dat die vrouwen minder op gesprek worden gevraagd. Maar hoe verklaart de professor dan dat een vrouw met nul kinderen wel evenveel wordt gevraagd als een vrouw met twee? Bij een vrouw met nul kinderen is de kans toch ook redelijk dat er vroeg of laat een kind komt? Op die vraag heeft Baert bij mijn weten niet geantwoord.

Het wordt meteen duidelijk dat deze aanpak zijn limieten kent en dat het gevaar op doorschieten niet denkbeeldig is. Nu ook de witte man in de fleur van zijn leven kan gediscrimineerd worden, is de vraag: wat nu? Als iedereen gediscrimineerd kan worden, dan zitten we allemaal in hetzelfde schuitje. Dan is het gediscrimineerd worden op zich geen discriminerend feit meer. Volgt u nog?

Afname

Om terug wat perspectief te brengen in het debat is het best het verband te leggen met de positie op de arbeidsmarkt. Sommige groepen doen het beter, andere doen het slechter. En ja, soms spelen vooroordelen en discriminatie daar een rol in, zij het zelden in de mate dat activisten ons willen doen geloven. En nu volledige tewerkstelling in het vizier komt, vermoeden we dat dit nog afneemt. Al is er zeker nog een weg te gaan.

Het kan best dat een man van 30 eens niet wordt uitgenodigd voor een sollicitatiegesprek. Maar dat verhindert zijn cohorte niet om quasi volledig aan het werk te zijn. Wat is dan het probleem? Als het al een probleem zou zijn dan alvast geen prioritair.

Schrappen

Afsluiten doen we met een positieve noot. Uit de vele discriminatie-onderzoeken blijken vrouwen niet meer systematisch minder te worden uitgenodigd voor een sollicitatiegesprek. Het omgekeerde zou trouwens vreemd zijn. Vrouwen zijn sinds een halve eeuw bezig aan een opmars op de arbeidsmarkt. In het onderwijs doen ze het beter dan de mannen en ook de overstap naar de arbeidsmarkt doen ze beter. Het is alvast een goed teken dat na een enorme aangroei van de mogelijke kenmerken voor discriminatie er in de toekomst eens een zou worden geschrapt.

rekruteerders

Iedereen gediscrimineerd

Telewerk op een krappe arbeidsmarkt