Vorige week verscheen het klassieke lijstje van journalist Ludwig Verduyn in boekvorm: De 200 rijkste Belgen. Het slothoofdstuk ‘Numero Uno: de suikerbron haalt het van de bierbaron is een voorpublicatie van een hoofdstuk uit dit boek.

*

* *

1 januari 2020. Op de Brussels beurs betaal je 71 euro voor een AB Inbev aandeel. Eind september 2020. Op de Brusselse beurs betaal je 45 euro voor een AB Inbev aandeel. Het coronavirus is onverbiddelijk voor AB Inbev, met 400 biermerken de grootste brouwer ter wereld. En meteen ook voor de drie traditionele aandeelhoudersfamilies: Van Damme, de Spoelberch en de Mévius. Samen zien die hun vermogen halveren van 70 naar 35 miljard euro. Meteen ziet de 60-jarige Alexandre Van Damme zijn eerste plaats op onze ranglijst verdwijnen. Meer dan 10 jaar lang stond hij ongenaakbaar aan de top. Nu wordt hij nipt voorbijgestoken door de 74-jarige Eric Wittouck, de man die rijk werd in de suikerindustrie.

Paul en zijn broer Frantz Wittouck waren aan het eind van de 19de eeuw eigenaar van de suikerfabriek in Wanze. Zij waren de eerste in België om gekristalliseerde suiker te produceren en suikerklontjes te verkopen. Onder beleid van Paul Wittouck werd de suikerfabriek van Wanze de grootste in haar soort in België. In 1894 kochten de broers de ‘Raffinerie Tirlemontoise’ over van de familie Vinckenbosch. Later zou dit de Tiense Suikerraffinaderij worden. In combinatie met Wanze werd dat de dominante onderneming op de suikermarkt. Door middel van een reeks technische innovaties en productie verbetering steeg het volume geproduceerde suiker in Tienen van 7.000 ton in 1894 tot 62.000 ton in 1913.

Waar de suikerindustrie in die periode een ware groei explosie kende, veranderde dat na de Eerste Wereldoorlog. De suikermarkt was toe aan consolidatie en botste letterlijk op haar grenzen. De financiële crisis van de jaren dertig en het zogenaamde ‘plan Chadbourne’, waardoor aan elk land productiebeperkingen werden opgelegd, hadden zware gevolgen voor de suikerindustrie. De Belgische markt telde op dat moment meer dan 40 suikerfabrieken, veel te veel om rendabel te zijn. De sector werd gesaneerd. In 1932 werd de suikerfabriek van Zelzate opgeslorpt door de suikerfabriek van Moerbeek. Die laatste was in handen van de familie Lippens. Die had grote belangen in de suikerindustrie in Congo en zou met de latere ‘Suikergroep’ uitgroeien tot de nummer twee in België. Maar dus wel na Tiense Suiker in handen van de familie Wittouck. Doorheen de tijd werd de capaciteit in Zelzate afgebouwd om in de jaren 50 volledig te verdwijnen.

Na de Tweede Wereldoorlog wordt de suikermarkt gedomineerd door het Verdrag van Rome van 25 maart 1957. Dat legde de basis voor wat vandaag de Europese Unie is. Amper een jaar later worden tijdens de conferentie van Stresa de grondbeginselen van een Europees Gemeenschappelijk Landbouwbeleid bepaald. Maar het blijft wachten tot 1 juli 1968 voor een gemeenschappelijke reglementering rond suiker. België krijgt daarbij een toegewezen quotum van 550.000 ton suiker per jaar.

September 2017 luidt het einde in van het beschermende en lucratieve quotasysteem. Maar daar heeft Eric Wittouck niet op gewacht. Als kleinzoon van Paul Wittouck en hoofdaandeelhouder verkoopt hij de beursgenoteerde Tiense Suikerraffinaderij in 1989 aan de Duitse groep Südzucker. Die leggen daarvoor 945 miljoen euro op tafel, één van de grootste industriële operaties van zijn tijd in België.

Raymond Debbane

Wanneer Eric Wittouck en zijn neven in 1989 Tiense Suiker voor 945 miljoen euro verkopen aan het Duitse Südzucker komt daarvan om en bij 500 miljoen euro op hun bankrekening terecht. Tien jaar later legden ze daarvan de helft op tafel om het Amerikaanse bedrijf Weight Watchers over te kopen van H.J. Heinz. Ze moesten daarbovenop nog eens 500 miljoen dollar lenen. Nog eens 10 jaar later hadden ze 5 miljard dollar cash verdiend aan Weight Watchers. Hun geheim wapen? De nu 62-jarige Raymond Debbane, een financieel specialist van Libanese afkomst. Die gaat het suikervermogen van Eric Wittouck beheren.

In 2001 doet Debbane zijn eerste meesterzet. Twee jaar nadat hij Weight Watchers kocht, introduceerde hij het bedrijf op Wall Street. De beursintroductie alleen al bracht genoeg cash op om de overnameprijs die Wittouck betaalde, terug te verdienen. Via aan- en verkopen van aandelen en dividenden cashte Debbane in tien jaar tijd 5 miljard dollar. Daarbij bleef hij al die tijd onder de radar van de media. In 2012 noemde Forbes hem “The mystery man behind Weight Watchers”.

Debbane was daarmee uiterst konsekwent. Hij ging van start als advizeur van Wittouck midden de jaren ’80. Hij deed dat eerst vanuit de Parijse groep Boston Consulting. Hij bleek echter zo succesvol dat hij zijn eigen bedrijf Invus oprichtte en exclusief ging werken voor de Luxemburgse holding Artal van Eric Wittouck. Weinigen weten het, maar Invus staat voor ‘Investements in the United States’. Debbane gaat zich concentreren op Wall Street. Hij verdiende zijn eerste sporen in 1996 wanneer hij voor Artal de koekjesproducent Keebler Foods kocht voor 61 miljoen dollar. Twee jaar later verkocht hij het bedrijf voor maar liefst 1 miljard dollar. Dat alles gebeurde in zo groot mogelijke discretie. De Amerikaanse pers heeft nog altijd niet door dat Artal eigenlijk Eric Wittouck is.

Weight Watchers verloor ondertussen een deel van zijn aantrekkingskracht, zowel bij consumenten als bij financiers. Het bedrijf miste de aansluiting met de nieuwe digitale media gedeeltelijk. Debbane haalde daarop TV-ster Oprah Winfrey binnen als nieuwe aandeelhouder. Winfrey is één van de meest spraakmakende ‘Bekende Amerikanen’. Haar naam is letterlijk geld waard. Ze kocht 10 % van Weight Watchers en de koers explodeerde met 300 %. Al was ook dat maar tijdelijk en blijft Weight Watchers aankijken tegen dalende verkoopcijfers.

Wittouck alleen

Op het moment van de verkoop van Tiense Suiker was Eric Wittouck meerderheidsaandeelhouder van het bedrijf. Zijn neven waren minderheidsaandeelhouder. De bekendste onder die neven was Guy Ullens de Schooten, meteen ook de enige aandeelhouder die de media niet schuwde. Daardoor verwierf Ullens in perceptie een rol die zwaarder woog dat ze in werkelijkheid was. Wanneer wij de figuur van Eric Wittouck op de voorgrond van de Rijkste Belgen schuiven, stuurt de man ons een aangetekend schrijven. Daarin laat hij duidelijk weten dat hij de enige aandeelhouder is van de investeringsholding Artal. Doorheen de jaren kocht Eric Wittouck zijn neven uit. Via de Luxemburgse holding Westend is hij nu 100 % eigenaar van Artal. “Mijn neven hebben een fout gemaakt.”, zo vertelde Wittouck daarover. “Ik zei tegen hen: ‘Stop niet. Blijf bij Ray, hij is zo goed. Maar als een jonge zoon een Porsche of een nieuw huis wil kopen, moeten de ouders een paar procent van Artal verkopen. Uiteindelijk wilden ze allemaal liquiditeit en ik moest ze uitkopen.”

Net als zijn illustere voorganger op de eerste plaats van onze lijst, Alexandre Van Damme, houdt Eric Wittouck vast aan zijn discreet bestaan. Hij resideert met zijn 40-jarige Japanse echtgenote in het prestigieuze Palazzo Leonardo die uitziet op de jachthaven van Monaco. Hij is goed bevriend met prins Albert van Monaco net als met het Belgische koningshuis. Hij heeft een zoon die werkt bij PwC, één van de grote auditbedrijven.

Wittouck weet waarom hij liever in de schaduw leeft. Zo heeft de man een hekel aan bankiers. Wie Wittouck uitnodigt, weet dat hij geen bankiers in dezelfde ruimte moet zetten. Dat resulteerde ooit in een merkwaardig incident. Op een etentje werd Wittouck aan dezelfde tafel geplaatst als een gekende vermogensbankier. Na het voorgerecht verontschuldigde de miljardair zich voor een sanitaire stop. Waarop hij recht stond en gewoon naar buiten wandelde en vertrok.

In maart 2018 laat Wittouck opnieuw van zich horen. Zijn Luxemburgse holding Artal verkoopt de Amerikaanse producent van bio-dierenvoeding Blue Bufallo voor 8 miljard dollar aan de Amerikaanse distributiereus General Mills. Wittouck mag daarbij 3,52 miljard dollar extra op zijn bankrekening schrijven. Blue Buffalo werd in 2015 geïntroduceerd op Wall Street tegen 20 dollar per aandeel. Nu betaalt General Mills het dubbele, 40 dollar per aandeel. Artal controleert 44 % van Blue Bufallo, een middelgrote producent van dierenvoeding die zich profileert als bio-bedrijf. General Mills betaalt 7 miljard dollar in cash en één miljard in aandelen. Veel Amerikaanse distributeurs kopen zich in in dierenvoeding om zo hun negatieve weerbots van de internetdistributie op te vangen. Dierenvoeding is één van de snelst groeiende consumentenproducten in de VS. De groep Mars bijvoorbeeld, gekend van de M&M snoepjes, is ook eigenaar van Pedigree en Whiskas.

Inspiratie met Meow Wolf

In de zomer van 2020 maakten we bekend dat Wittouck 45 % heeft gekocht van het Amerikaanse Meow Wolf. Beeld u een mengvorm in van Tomorrowland, Studio 100, Cirque du Soleil en Uplace. Dat moet het ongeveer zijn, het Amerikaans cultuurbedrijf Meow Wolf. Deze groep wil op korte termijn tientallen cultuurpretparken bouwen in de Verenigde Staten. Het mag duidelijk zijn dat Wittouck gelooft in de succesformule van Meow Wolf, een soort economisch verantwoord kunstenaarscollectief.

Stel u een klassiek herenhuis voor in Victoriaanse stijl. Je komt binnen en alles ziet er rustiek mooi uit. Maar wanneer je in de keuken de koelkast opent wordt je verblind door een stralend wit licht. Je stapt de koelkast in en komt terecht in een ander universum. Hetzelfde met het open haardvuur, dit keer in blauw licht, met de kasten in de slaapkamers, en ga zo maar verder. Bedoeling is de bezoeker letterlijk onder te dompelen in een feeërieke sfeer, een mengeling van science fiction en cultuur. Stap je door het haardvuur dan kom je terecht in een geraamte van een walvis waar de ribben een soort xylofoon zijn.

Meow Wolf of de miauwende wolf bouwde zijn eerste ‘The House of the Eternal Return’ in Santa Fe, New Mexico. Santa Fe geniet een eigen culturele reputatie in de VS. Het project is ondergebracht in een oude bowlingzaal. George R. Martin, de auteur van Games of Thrones, legde 3 miljoen dollar op tafel om het vastgoed te verwerven. Want vergis u niet, Meow Wolf is volledig financieel onderbouwd en stelt nu bijna 400 mensen te werk. Santa Fe was goed voor een omzet van 8 miljoen dollar. Daarna werden en worden nieuwe gelijkaardige projecten in de steigers gezet in Denver en Los Angeles. Daarna, post-Corona, moet Washington volgen.

Met een private plaatsing haalde Meow Wolf in 2017 158 miljoen dollar op. Wittouck kocht zijn 45 % in 2019, een investering van om en bij 70 miljoen dollar, wellicht zelfs meer. Op die investering werd trouwens al meteen een minwaarde afgeboekt. In 2019 stootte Wittouck ook al zijn Amerikaanse investeringen in biotech bedrijven af. Nog in 2019 haalde hij binnen zijn getrapte holdingstructuur 240 miljoen euro winst naar boven, hoofdzakelijk via afname en uitkering van emissiepremies.

De 200 rijkste Belgen is te koop in de online boekhandel van Doorbraak.

suiker

13 augustus. Net binnen: gestorven op de dag dat zijn eerste taalwet werd aangenomen…

Numero Uno: de suikerbaron haalt het van de bierbaron

Den dikke en den dunne