Den dikke en den dunne

Jason Fung kreeg in  De Morgen een forum om zijn dieetboek te promoten. Helaas bevat het slechte wetenschap, u leest hieronder waarom.

Gelukkig ben ik van zowat alle markten thuis en kan ik het van de pot gerukte interview over vermageren, verschenen op 13 februari in De Morgen, strippen van alle onzin.

Een zekere Amerikaanse dokter Fung beweert in zijn nieuwste boek De obesitas-code  dat vermageren enkel lukt wanneer u een tijdje niet eet. Vasten dus. De veel beproefde methoden zoals sporten en diëten zijn volgens hem een maat voor niets. De belangrijkste basis waarop hij deze uitspraken fundeert, is de genetische bepaling van het metabolisme en dus van overgewicht.

Metabolisme, of het spijsverteringsproces, werkt bij de ene persoon trager dan bij de andere. Bij vrouwen werkt het in het algemeen wat trager dan bij mannen bijvoorbeeld. Dit hele proces is een erg complex systeem waarop men nog steeds geen volledig zicht heeft. De vier belangrijkste factoren die de werking van dit systeem bepalen zijn genetica, geslacht, leeftijd en de verhouding van spier- en vetmassa.

Volgens Fung zou genetica 95% van deze vier factoren bepalen, maar dat lijkt mij een sterke overdrijving. De interviewster van De Morgen  leek zich daar geen vragen bij te stellen, hoewel dit dr. Fungs hele thesis ondersteunt.

Belangrijke lichaamsweetjes

In het interview lezen we wel degelijk enkele belangrijke zaken over de effecten van voeding en beweging op ons metabolisme en/of op onze lichaamsvormen. Het ontbreken van deze kennis is volgens mij een niet te onderschatten factor van overgewicht bij heel wat mensen.

De grootste fout die we weliswaar stilaan afleren is: vet wordt omgezet in spieren. Hoe hard je ook je bilspieren traint, het vet in je billen zal zich niet omvormen tot mooie rode spiervezels die je kont de gewenste vorm geven in je nieuwste zomeroutfit.

Insuline en honger

Maar er zijn nog tal van andere misvattingen. Tijdens conditionele trainingen zoals lopen of fietsen verbruiken we veel koolhydraten wat op zijn beurt de suikerspiegel doet zakken met een hongergevoel als gevolg. Vaak is deze honger pas gestild na een omvangrijke maaltijd en in vele gevallen blijft na de zout- en vetrijke maaltijd nog steeds een zin naar zoet bestaan.

Het drinken van cola, of het eten van chocolade na de maaltijd zorgt voor extra insulineproductie, waardoor de suikers maar ook de vetten makkelijker worden opgenomen door de cellen. Dus niet alleen is het calorieverbruik door te sporten bijna tenietgedaan of zelfs overgecompenseerd door de maaltijd achteraf, er geschiedt zelfs een structurele opname van extra vetten.

In sportclubs zoals tennisclubs zie je bijvoorbeeld redelijk wat mensen met overgewicht die toch een redelijk goede conditie hebben. De combinatie van suikers en vetten is trouwens één van de belangrijkste boosdoeners van de obesitasproblematiek in de Verenigde Staten.

Powertraining  of joggen?

Als het sportdoel vermageren is, dan is een goed evenwicht in types training erg belangrijk. Conditioneel, spieropbouwend en vetverbrandend. Een conditionele training verbetert de ademhalingscapaciteit, wat ervoor zorgt dat je enerzijds langer kan sporten en anderzijds efficiënter energie kan verbranden in de spieren en organen. De spierversterkende training versterkt en vergroot de spiermassa zodat je tijdens de training, maar vooral ook in rust (basaal) meer energie verbruikt.

Tijdens een vetverbrandingstraining tracht je zoveel mogelijk vetten te verbruiken. Dit doe je door te bewegen aan een matig tempo waardoor je hartslag op zo’n 60% van het maximale ritme slaat. Hoe hoger de hartslag is, hoe minder vetten je verbruikt en hoe meer koolhydraten (suikers) verbrand worden. Bij een hoge hartslag krijg je namelijk minder zuurstof binnen, wat nodig is voor het verbrandingsproces. Suikers hebben minder externe zuurstof nodig om verbrand te worden in de spieren. Anaeroob trainen heet dat.

Zo merk je het belang van een goede conditie op een efficiënt metabolisme reeds.

Schwarzenegger versus De Block

Het verschil tussen een grote spiermassa in combinatie met een kleine vetmassa en het omgekeerde heeft een immense impact op het verteringsproces. Samen met de organen en de hersenen verbruiken onze spieren veel energie. Deze energie halen ze uit onze voeding. De weefsels van spieren zouden snel afbreken zonder dit voedsel, in tegenstelling tot vetweefsel.

Tijdens het sporten, zeker wanneer we de spieren erg belasten zoals bij roeien, verbruiken de spieren van een spierbundel massaal veel energie. Tijdens dezelfde roeioefening, met exact dezelfde krachtinspanning (hoewel dat onmogelijk is), zal iemand met beperkte spiermassa veel minder calorieën verbruiken.

Maar belangrijker: niet alleen tijdens het sporten, maar ook in rust verbruikt het gespierde lichaam veel meer energie dan zijn ongespierde tegenhanger. Zo kunnen Arnold Schwarzenegger en Maggie De Block samen in de zetel naar een film kijken, waarbij degene die niet wil vermageren veel meer energie verbruikt dan degene wiens leven ervan afhangt!

De weg naar een Grieks atletenlichaam

Al deze theorie verdwijnt natuurlijk in het niets bij de fysieke inspanning die de praktijk vereist om een sportief en gezond lichaam te verkrijgen. Twee tot drie maal per week, elke week, maand en jaar moet je een aanzienlijke inspanning leveren, want geen enkele vorige inspanning, geen enkel vroeger resultaat is blijvend. En niet alleen de voortdurende fysieke arbeid is voor velen een onoverkomelijke opdracht. Elke minuut gespendeerd aan het lichaam is een minuut niet aan iets leukers of (op korte termijn) belangrijkers besteed. En laat de huidige generaties nu net niet uit de grootste doorzetters bestaan…

Niet-religieus vasten

Duiken we even in een ander gat van onze algemene biologische kennis: voeding. Niet alleen over wat we eten, maar ook over de smulfrequentie zijn nogal wat misvattingen. Dr. Fung zegt in het interview dat we de hele dag door eten en dat daar de oorzaak ligt van overgewicht. Tegelijk schrijft hij vasten als enige remedie voor. Structureel vasten wel te verstaan.

Ik kan weinig of niets vertellen over dat structureel vasten, want ik ken de fysiologische processen niet die daarbij spelen. Wat ik wel weet is dat het regelmatig overslaan van een maaltijd een omgekeerd effect heeft omdat, zo zegt trouwens ook Fung in het begin van het interview, het lichaam dan bepaalde functies uitschakelt zodat er zoveel mogelijk energie gespaard blijft. Een soort overlevingsreflex. De energievoorraden die dan zoveel mogelijk gespaard blijven, zijn juist de vetreserves!

Structureel eten

Een beetje haaks op de vastenvisie staat de wetenschap dat eten het metabolisme doet versnellen. het spijsverteringssysteem kan als het ware getraind worden en dat doe je door te eten. In plaats van in drie maaltijden per dag verorber je de nodige calorieën in vijf of zes keer per dag. Dit zorgt ervoor dat je spijsvertering de hele dag door actief is, meer energie en dus vet verbruikt én zichzelf ‘traint’ en zo efficiënter wordt. Vóór het slapengaan is eten niet echt verstandig in het kader van energieverbruik. Het aantal calorieën mag natuurlijk niet stijgen en wat je eet is ook van belang.

Jammer genoeg liggen de rekken in de supermarkt vol lekkers en geraakt dat steevast tot in onze keukens. En als we onze eigen frigo vol vettigs en zoets niet opentrekken, begeven we ons naar een Vlaamse brasserie waar de calorie-inname elke fysieke inspanning overtreft. Of erger nog… naar het frietkot!

Smakelijk en tot in de gym!