De uitgelekte supernota van Bart De Wever stelt in elk geval wat arbeidsmarktvoorstellen betreft niet teleur. Het besef is bij N-VA duidelijk aanwezig dat dit momentum moet benut worden. Een eerste kans onder de regering Michel werd om allerlei redenen niet gegrepen. De formateur beseft dat dit niet voor herhaling vatbaar is. De ambitie ligt hoog. Het lijstje voorstellen is redelijk indrukwekkend.

Een uitkeringsnorm moet ervoor zorgen dat uitkeringen niet sneller stijgen dan lonen. Het waren net deze extra stijgingen die de voorbije decennia voor werkloosheids- en inactiviteitsvallen zorgden. De beperking van de werkloosheidsuitkeringen in de tijd is hier al eerder bepleit. Interessant is ook dat de invulling van ‘passende dienstbetrekking’ meer autonoom door de regionale bemiddelingsdiensten kan worden ingevuld.

Het opsparen van vakantiedagen en het verbod op zondagsarbeid, arbeid op feestdagen en nachtarbeid worden afgeschaft. De definitie van nachtarbeid wordt aangescherpt. Flexi-jobs worden verder gestimuleerd en aangevuld met 360 vrijwillige overuren waarbij bruto gelijk is aan netto. Langdurig zieken worden sterker geactiveerd en alle betrokken partijen worden extra geprikkeld, ook de werkgevers. Inzake pensioenen wordt een malus ingevoerd voor wie minder dan 35 jaar werkt.

Zorgtaken

Ook het principe van de gelijkgestelde periode wordt aangescherpt. Alleen maatschappelijk verantwoorde tijdsbesteding zoals het opnemen van zorgtaken wordt nog meegenomen. Ook het werken na de officiële pensioenleeftijd wordt fiscaal gestimuleerd. Opvallend is dat ook het huwelijkscoëfficiënt in de supernota zou worden afgeschaft. Volgens De Wever promoot die de inactiviteit. Ik ben het ook op dat punt met hem eens maar herinner me goed hoe Gwendolyn Rutten bijna werd gevierendeeld toen ze enkele jaren geleden hetzelfde voorstelde.

Benieuwd hoe de conservatieve achterban hierop reageert. Wat mij betreft zijn dit allemaal maatregelen waar heel wat voor te zeggen valt. Rond enkele andere maatregelen kun je meer vragen stellen. Over het voornemen om de werkloosheidsuitkeringen door de overheid te laten uitbetalen in plaats van door de vakbonden heb ik eerder al mijn twijfels geuit. Ik blijf erbij dat dit voorstel er wellicht bij zit om het in een evenwichtige deal met Vooruit te kunnen laten vallen. Ik vermoed dat het voorstel om de carensdag (de eerste ziektedag, red.) voor iedereen in te voeren hetzelfde lot zal beschoren zijn.

Ontslag nemen

De meeste voorstellen zijn niet verrassend. Op één na. De formateur stelt ook voor om iemand die zelf ontslag neemt tijdelijk en eenmalig een werkloosheidsvergoeding toe te kennen. Het zou ertoe moeten leiden dat mensen die nu vastgeroest zitten in hun job en loopbaan gemakkelijker de stap zetten naar een nieuwe opportuniteit. We kunnen niet in het hoofd van de formateur kijken maar we vermoeden dat hij dat heeft ingebracht als tegengewicht voor alle eerder geformuleerde voorstellen. In ideologische termen is dit dan ook een links voorstel. Het is eerder al geopperd door Groen en tijdens de Vivaldiregering door de PS. Alleen stond het voorstel toen op zich en was het niet ingebed in een bredere hervorming van de werkloosheidsverzekering. Het werd dan ook terecht afgebrand.

Zelf verdedig ik het voorstel al heel lang vanuit een nieuwe visie op de arbeidsmarkt. Ons arbeidsbestel gaat nog altijd heel sterk uit van een sterke ongelijkheid tussen werkgever en werknemer. Heel ons bestel is erop gericht deze werknemer te beschermen tegen onverwachte gebeurtenissen en tegen de werkgever. Mijn stelling is dat dit nu minder en minder op gaat. Vooreerst evolueren we in de richting van de volledige werkgelegenheid. Dat versterkt in geruime mate de machtspositie van de werknemer. Daarnaast is het gemiddeld kwalificatieniveau van de werknemer ook sterk toegenomen. Hooggeschoolden maken nu al de grootste groep uit en het is een kwestie van tijd voor meer dan de helft van de totale beroepsbevolking hooggeschoold is.

In een dergelijke constellatie is de traditionele bescherming minder relevant. Beschermingsmaatregelen moeten selectiever en ook tijdelijker worden aangewend. Maar in ruil daarvoor is het goed dat de werknemer effectief instrumenten aangereikt krijgt om zelf de loopbaan in eigen handen te nemen. Een keer in de loopbaan tijdelijk een beroep kunnen doen op werkloosheidsuitkeringen om de transitie te maken naar ander werk lijkt me in deze verdedigbaar, al zijn er zeker alternatieven mogelijk die hetzelfde effect kunnen hebben zoals vormen van loopbaansparen. Maar die hebben het nadeel dat ze administratief veel complexer zijn.

Uiteraard is realisme in deze aangewezen. Wie denkt dat deze maatregel onze arbeidsmarkt plots volop in beweging zal zetten, dwaalt. De incentives om te blijven zitten waar men zit zijn zeer groot. Wie 20 of meer jaren dienst heeft bij een werkgever heeft nog altijd een indrukwekkend sociaal passief uitgebouwd. Een grote meerderheid van de betrokken werknemers zal niet bereid zijn om dit op te geven voor enkele maanden werkloosheidsvergoeding.

Willen we onze arbeidsmarkt echt flexibeler maken, dan zit er niet anders op dan in te spelen op dit sociaal passief. Makkelijk is dit niet. Voormalig minister van Werk Kris Peeters poogde eerder al meer greep te krijgen op het hele anciënniteitsprincipe in de verloningsopbouw, maar dat heeft niet veel opgeleverd. En we bespeuren ook weinig animo om de maximale opzegtermijnen in te korten. Ook in de supernota is daar bij ons weten niets van te vinden. De formateur heeft hier wellicht een keuze gemaakt in het aantal veldslagen dat hij wil voeren op het terrein. Alle begrip daarvoor.

Het worden spannende weken. Erop of eronder.

supernota

Alexia Bertrand (Open Vld): ‘We willen luisteren naar De Wever, maar we passen voor politieke avontuurtjes’

Arizona nog niet gezonken. Maar wat met Bouchez?

Een super ‘supernota’