Terreur als wapen in machtsstrijd

De bomaanslag van zaterdag draagt de terreur in het hart van de Turkse staat. Het is gissen naar dader en motief. Wie de aanslag in Ankara ook op zijn kerfstok moge hebben, hoopt dat de spanningen tussen de Turkse staat en de Koerdische beweging en zelfs tussen Turken en Koerden onderling verder toenemen.

‘Strategie van spanning’

Nieuwe verkiezingen vinden plaats op 1 november. De verkiezingskoorts gaat vergezeld van chaos en geweld. Een vorige aanslag, die in Suruç op 20 juli meer dan dertig vredesactivisten het leven kostte, leidde tot het afbreken van het vredesproces tussen de Turkse regering en de Koerdische afscheidingsbeweging PKK. Waarnemers menen dat het daaropvolgende geweld tussen beide actoren de Turkse president Tayyip Erdoğan goed uitkwam. Hij had niet kunnen verkroppen dat de pro-Koerdische HDP bij de verkiezingen van 7 juni de kiesdrempel had gehaald en nog minder dat dit zijn eigen partij, de regerende AKP, de absolute meerderheid had ontnomen. Door zich tijdens de regeringsonderhandelingen onverzoenlijk op te stellen schiep Erdoğan  een klimaat waarbinnen de strijd tussen de staat en de PKK weer kon losbarsten. Door een ‘strategie van spanning’ zou hij de stemmen willen binnenrijven van burgers die naar veiligheid snakken. De HDP schilderde hij daarbij wat graag af als de partij die banden zou hebben met de baarlijke duivel PKK. De bewering van de Turkse premier Ahmet Davutoğlu dat de PKK achter de aanslag zou kunnen zitten is even absurd als toen zijn Spaanse ambtsgenoot in maart 2003 verkondigde dat de Baskische separatisten de aanslagen op de metro in Madrid hadden gepleegd. Blijkbaar wil de Turkse regering niet zien dat het echte gevaar voor staat en samenleving uitgaat van het islamfundamentalisme.

Ontwrichten

Als de terreurorganisatie Islamitische Staat (IS) inderdaad de hand zou hebben in deze aanslag, dan is het met de dubbele bedoeling Turkije te ontwrichten en het Koerdische volk te raken. In Syrië en Irak botst IS immers op hardnekkig verzet van Koerdische milities. De ‘zelfmoordactie’ wijst in de richting van IS. Maar de daders of opdrachtgevers vallen misschien ook te zoeken in de hoek van Turkse ultranationalisten, die naar autonomie strevende Koerden rauw lusten. Ze hopen sowieso dat bange burgers weer de ‘stabiliserende’ macht van de AKP zouden verkiezen boven het democratische project dat de HDP niet alleen voor de Turkse Koerden, maar ook voor de hele Turkse maatschappij verdedigt. De PKK had op voorhand aangekondigd tot aan de verkiezingen geen gewapende acties uit te voeren tegen de Turkse staat, tenzij deze ‘de Koerdische beweging, het volk en de guerrillastrijders’ zou aanvallen. De bomaanslag kon de PKK niet verleiden om wraak te nemen. Het geloof van de HDP in vrede en democratie zou zo niet ‘besmet’ kunnen worden door de vermeende band met de doodsvijand van de Turkse staat.

Geweldsspiraal

De terughoudendheid van de PKK maakte echter geen indruk op de machthebbers. De Turkse luchtmacht viel zondag weeral stellingen van de PKK aan. Mocht de PKK hierop reageren, draait de geweldsspiraal onverminderd voort. Maar misschien beseffen de Turken dat de president geen greep meer op de situatie heeft en dat hij toch niet zo sterk is als gedacht. Dan zouden de verkiezingen wel eens na dertien jaar een eind kunnen maken aan de alleenheerschappij van de AKP.

(Dit artikel verscheen eerder in De Morgen)