Terug naar de Thermopylen

Wie in Athene het kantoor van Panos Kammenos bezoekt, komt zonder twijfels weer naar buiten. Op zijn werktafel staat rechts van hem de Griekse vlag, links die van de Grieks-Ortodokse Kerk, op zijn boekenrekken zie je miniatuurmodellen van Griekse straaljagers, en aan de muur hangt een ikoon van Sint-Niklaas, de patroonheilige van de zeelui. What you see, is what you get. Kammenos is een ouderwetse, radikale nationalist. Met tunnelvisie. Met xenofobe trekjes. Kammenos heeft waarschijnlijk wel een wereldrecord gevestigd. Binnen het half uur was een regeringscoalitie beklonken met de links-radicale winnaar van de Griekse stembusgang, Syriza.

Kammenos komt van ver. Koppigheid en soms bedenkelijk staatsnationalisme vormen de kern van zijn politieke lijn. Vreemdelingen zijn nog altijd ‘hoi barbaroi’, de barbaren. Die idee deelt hij met de nieuwe regeringsleider, Alexis Tsipras. Maar de invulling van die opvatting ligt heel anders. Een interessante oefening in pragmatisch denken.

Waar vinden ze elkaar? In hun afkeer van Duitse bemoeienis. Bij Tsipras werkt nog altijd het (communistisch) verzet tegen de nazibezetting door, en de dictatuur van de ultrarechtse kolonels (1967-1974). Om die reden bracht hij onmiddellijk hulde aan 200 slachtoffers van een pogrom tegen de communisten. Bij Kammenos is het gewoon de afkeer van vreemde inmenging. Die stelt hij gelijk met de dictaten van Angela Merkel, de Bundesbank en de in Frankfurt gevestigde Europese Centrale Bank (ECB). ‘Wij willen geen provincie worden van het Vierde Rijk’, fulmineerde hij, ‘Van een federaal Europa onder Duitse knoet’. Bien étonnés de se retrouver ensemble, kijken beide partijboegbeelden uit naar toenadering tot Rusland om de Europese ‘afpersing’ van Griekenland te counteren. De eerste diplomaat die Tsipras na zijn aanstelling als premier ontving was de Russische ambassadeur Andrej Maslov. Begin januari bracht Kammenos, de nieuwe minister van landsverdediging, nog een bezoek aan Moskou.

Kammenos is niet de enige vertegenwoordiger van ANEL in de regering Tsipras, die wel maar tien ministers telt, maar drie keer zoveel staatssecretarissen. In de regering-Tsipras zetelen onder meer, namens zijn partij, ook Panagiotis Nikoulides, een voormalig openbaar aanklager bij het Hooggerechtshof, die nu volwaardig minister van transparantie is; Elena Kountoura, die net als Kammenos droste uit de conservatieve Nea Demokratia (ND) van uittredend regeringsleider Antonis Samaras – zij is een voormalig nationaal sportkampioene in hoogspringen en hordenlopen, en nu toegevoegd aan de minister voor Toerisme; Maria Kollias-Tsaroucha, mede bevoegd voor de gevoelige landsdelen Makedonië en Thracië; en Kammenos zelf heeft zijn kabinet versterkt met twee vleugeladjudanten, één daarvan is generaal-majoor op rust Nikos Tsokas, die bij de NAVO heel wat ervaring heeft opgedaan. Kammenos is niet van plan enig burgerlijk toezicht op het leger te aanvaarden. Dat voedt natuurlijk de geruchten dat ANEL een nieuwe autoritaire regering niet ongenegen zou zijn.

Maar Kammenos speelt voorlopig gewoon de traditionele aversie uit. Tegen Turkije. Amper enkele dagen na zijn benoeming, gooide hij persoonlijk een rouwkrans uit boven de Imia-rotseilanden. De soevereiniteit over die onbewoonde scheren wordt door Ankara betwist. In 1996 kwam het bijna tot een regelrecht treffen tussen beide NAVO-partners, dat de Amerikanen ternauwernood konden ontmijnen. Er vielen wel drie doden bij de Grieken. Ze waren uit de lucht geschoten door Turkse batterijen. Het provocerend karakter van Kammenos’ optreden heeft de nodige opwinding veroorzaakt in Ankara. Toch trekt Kammenos gewoon de lijn door die hij de vorige jaren aanhield. In 2013 bijvoorbeeld woonde hij al een eretribuut bij voor F-16 piloot Kostas Iliakis, die boven Karpathos te pletter vloog tegen een Turks gevechtsvliegtuig. Hij heeft al aangedrongen op de eenzijdige afbakening van de (zee)grenzen met Turkije. En naar eigen zeggen is hij op de Turkse zwarte lijst gezet omdat hij in de jaren negentig meeschreef aan een rapport dat aanvallen op Koerdische dorpen scherp had veroordeeld.

Dat ‘patriottisme’ wordt met argwaan bekeken door de Amerikanen. Want Kammenos tracht ook uitdrukkelijk de banden met China aan te halen. Tussen 2007 en 2009 was hij onder Karamanlis ND-staatssekretaris voor handel en scheepvaart. Hij zette in november 2008 de poort wijd open voor een Chinese inbreng in de haven van Piraeus. Peking nam een aandeel in de containerhaven, de COSCO-groep verwierf een koncessie van 30 jaar. Kammenos is van plan die samenwerking te intensifiëren. Eén van de eerste maatregelen van de regering Tsipras was trouwens de privatisering van de haven op te heffen, net als voor de Nationale Elektriciteitsmaatschappij en netwerkbeheerder ADMIE, de olieraffinaderij Hellenic Petroleum, en gasleverancier DEPA.

De drijfveer is duidelijk: Griekse belangen gaan voor op een gezamenlijke Europese politiek. Dat is al zo sinds ANEL uit de grond werd gestapt. Kammenos had welhaast 20 jaar lang trouw de ND gediend, maar stemde in november 2011 tegen het soberheidsplan dat conservatieven (ND) en socialisten (Pasok) doorslikten in het kabinet van de technocraat Loukas Papademos. Op 24 februari 2012 pakte hij, met tien van de 20 andere ND-dissidenten (onder wie Koundoura en Tsaroucha), uit met een eigen partij. ANEL.

ANEL, de Onafhankelijke Grieken (Ανεξάρτητοι Έλληνες of Aneksartiti Ellines), waren van in den beginne een tegenpartij. Ze speelde nogal populistisch in op het groeiend ongenoegen van de verarmde Grieken, en ging ook een kartel aan met de linkse Arma Politoon (de ‘Panhelleense Strijdwagen van het Volk’). Bij de verkiezingen in mei leverde dat Kammenos 33 zetels op. Sindsdien gaat het bergaf. Een maand later viel ANEL terug op 20 zetels, bij de Europese verkiezingen was ze al ruim tweederde van haar stemmen kwijt (één zetel), en nu stabiliseert ze net boven de kiesdrempel met 4,75 % of 13 zetels. Toch is de vorming van een regering met Syriza geen verrassing: al in december hadden verkennende gesprekken plaatsgevonden.

Daaruit is de idee gegroeid van een ‘sterk patriottisch centrum’. Kammenos bluft niet, al zijn voorwaarden zijn ingewilligd door Tsipras. Kammenos pleit voor een onafhankelijke commissie die met uitzonderingsbevoegdheden de koers moet uitzetten voor een nationaal herstel. Daarin is geen plaats voorzien voor wie buiten de Griekse geschiedenis en cultuur staat. Een multiculturele samenleving ziet ANEL niet zitten. Ten hoogste 2,5 % inwijkelingen worden getolereerd, en dan nog zolang de Griekse economie hun aanwezigheid kan dragen. Mensen zonder papieren moeten zonder pardon worden teruggestuurd. In naam van de ‘nationale veiligheid’. ANEL heeft nog meer pijlen op zijn boog. De nationalisering van de Bank van Griekenland. De oprichting van een Griekse Investeringsbank. De verbanning van het IMF. Voorschotten op nog te ontginnen gas- en olievelden in de Egeïsche Zee. En gerechtelijke vervolging van al wie speculeerde op de Griekse schulden. Syriza is om dat laatste zeker niet rouwig.

Omdat Kammenos overal samenzweringen ontwaart – dat wordt een persoonlijk probleem; zo houdt hij het voor mogelijk dat de vorige regering verdovende stoffen vanuit vliegtuigen dropte om de mensen volgzaam te maken, vandaar de ANEL-bijnaam ‘de sproeiers’ (‘psekasmenoi’) – grijpt hij terug naar onwankelbare zekerheden. Griekenland moet terugvallen op de onvervangbare taak en de waarden van de orthodoxe kerk. Nog geen maand geleden wreef hij Samaras aan dat zijn regering ‘de kerk schoffeerde met de goedkeuring van crematie, samenlevingscontracten voor homo’s, en een kerkbelasting. Boeddhisten, joden of muzelmannen krijgen niet zo’n taks opgelegd’. De orthodoxe kerk is inderdaad de grootste vastgoedeigenaar van Griekenland, en betaalt amper belastingen.

Geregeld gaat Kammenos zich te buiten aan onversneden racisme. Omgekeerd wil Kammenos zijn bondgenoten vrijwaren. Goed nieuws dus voor de reders en voor de popes. Voor de scheepvaart en de grootgrondbezitters. Mist spuien is daar een onderdeel van. Europees parlementslid Ivo Belet vroeg zich verwonderd af waarom de Onafhankelijke Grieken ook contacten hadden met zijn EVP. Het antwoord is vrij simpel. ANEL is een vergaarbak van poujadisten. Het was al een verzameling van vijf kleinere eenheden rond Kammenos’ nieuwe partij: de Nationale Patriottische Alliantie, de Boerenpartij, Brandend Heet Griekenland, de groep Wit – en de christendemokraten, jawel. Kammenos ziet zichzelf als de nieuwe Leonidas, de laatste dam die totterdood elke buitenlandse invasie zal afweren. Duitsland, de EU, de Trojka, Turkije, één pot nat.

Voorlopig gaan de onsamenhangende uitvallen naar minderheden en het buitenland nog schuil achter een veel sterkere drijfveer: de onverkorte afwijzing van de weinig doordachte, drakonische maatregelen die de schuldeisers aan de hele bevolking hebben opgelegd. Het Duitse njet tegen een schuldverlichting strikt de nieuwe Griekse regering nog vaster in de fuik. Kammenos is direct in het gat gesprongen. Maar het is wel duidelijk dat zijn extremisme onhoudbaar zal blijken, als er straks toch water in de wijn moet gedaan. Hij staat dichter bij ‘Debout la France’ dan bij de conservatieve ECR-groep in het Europees Parlement, waar zijn enige verkozene toe behoort.

Tsipras, als pro-Europeaan, is verstandig genoeg geweest om een opening te houden naar het links-liberale To Potami. Als het tot een dispuut komt, is zijn keuze snel gemaakt. En staat Kammenos opnieuw, en mogelijk voorgoed, met lege handen.

De auteur is onafhankelijk senior journalist.