Op alle zenders vind je ze tegenwoordig, in alle formaten: shows waarin onbekend talent door een jury wordt ‘ontdekt’, eventueel met publieke inspraak. Samen met de oprukkende reality-TV en de voyeurtelevisie (met Big Brother als absolute topper) kan de talentenjacht zich in piekende kijkcijfers verheugen. Het bedenken en doorverkopen van dit soort formats is een lucratieve business, waarbij de Nederlandse producent John De Mol dé man is die lood in goud verandert.

Marco Borsato bij The Voice Kids beschuldigd van ongewenst gedrag…

Wat ons onmiddellijk tot de actualiteit brengt, en de uitdijende zaak van ‘seksueel overschrijdend gedrag’ in en rond het programma The Voice of Holland op RTL 4. Juryleden en een orkestleider, Jeroen Rietbergen (inmiddels naar de VS gevlucht), die in de coulissen kandidates lichamelijk inspecteerden. Knalidool Marco Borsato die vooral minderjarige talenten enthousiast ‘coachte’. Knuffelmarokkaan Ali B. die zijn bijnaam iets te letterlijk opvatte. Ronny Vidts berichtte al uitvoerig over de kwestie. Misschien is het nuttig om een en ander in een breder kader te plaatsen.

I want you

Grensoverschrijdend? Ja, het gaat over mannen die hun macht gebruiken/misbruiken als scherprechters in een modern Keizer Nero-verhaal: als ze tijdens de vertolking van het liedje op de ‘I Want You’-knop meppen, zwiept hun stoel 180 graden naar de kandidaat, onder euforisch gejuich van het publiek.

Na deze blind audition volgt een ingewikkelde procedure van battles, steals, knockouts, ik bespaar u de verdere uitleg, maar punt is dat de relatie tussen het geselecteerde talent en de individuele coach (die ze zelf mag kiezen), dé clou van het programma is: I want you, de naam van de duwknop zegt al iets.

Men moet zich de vraag stellen wat voor soort mensen hieraan deelnemen. Heel eerlijk: het format is gemaakt voor domme blondjes. Dit gaat om show en glitter, en hoe zich in dit fake-universum te bewegen. Wie deze wereld binnen treedt, moet beseffen dat uiterlijkheid en onmiddellijke perceptie het enige zijn wat ertoe doet. Bij de ‘uitstraling’ die je moet hebben, hoort een flinke dosis sociale vlotheid, communicatieve tools, jezelf kunnen ‘verkopen’, je alsmaar positief opstellen tegenover je omgeving, de eeuwige glimlach ook als er niets te lachen valt. Heel de setting is dus gericht op overtuigen, overkomen, vanuit je fysieke présence. Voor seuten en nerds is hier geen plaats.

Nu kunt u zeggen: ook domme blondjes hebben recht op respect. Klopt. Maar zo dom om niet te zien dat heel deze hitsige talentenjacht een netjes verpakte vleeskeuring is, kan niemand zijn. Niet eens een examen, een proef na een opleiding, maar een baf! klets tegen die knop, waarna een warme coach je verder gidst naar de onvergankelijke roem. Een droom wordt werkelijkheid, een ster is geboren.

De bedenker en grote baas: John De Mol.

Schone Slaapster

Wat meteen de tweede aanname is die aan zo’n Voice-concept kleeft: het idee dat je talent zomaar kunt ‘ontdekken’. Je hebt gaven van moeder Natuur meegekregen, maar wat doe je ermee? Niet ontwikkelen, school lopen, of de moeilijke weg, het zelf uitzoeken en aan je eigen carrière timmeren, neen, er zit daar ergens een vent in een stoel die maar op een knop moet meppen en het is bingo.

Het idee is eigen aan een maatschappij die in zelfverwezenlijking of hard werken niet meer gelooft. In de plaats daarvan lopen er jagers rond die ‘talent’ viseren. Headhunters van de leeghoofdensector. Vooral meisjes moeten wachten op de zwaanridder-coach die hen uit het moeras van de anonimiteit haalt, zowaar een middeleeuws gegeven. Dat is in feite de andere zijde van het victimisme, de slachtoffermoraal, speciaal net op vrouwen gericht: ze maken hun carrière niet, ze worden ‘ontdekt’ via een vleeskeuring. U lacht, maar huidig Open VLD-kamerlid Goedele Liekens is niet bekend geworden omdat ze een diploma psychologie/seksuologie heeft, doch omdat ze in 1986 het kroontje van Miss België kreeg, en aansluitend als TV-gezicht werd aangezocht.

Deze korte keten is de filosofie die achter alle talentenjachten zit: de noodzaak om als Schone Slaapster te worden wakker gekust door een juryprins die vervolgens je ‘coach’ wordt. Het idee is zo on-emancipatorisch, dat ik niet snap waarom feministen al niet eerder bedenkingen hebben geopperd tegen dat soort formats. Omdat ze zelf te dom zijn natuurlijk, en zich in de MeToo-traditie verkijken op de pure dimensie van ‘grensoverschrijdend gedrag’. Terwijl het fenomeen veel breder is, en Goedele Liekens, nu feministisch boegbeeld en de bekendste experte rond seksuele intimidatie die er in Vlaanderen rondloopt, zelf werd uitverkoren dankzij een tandpastaglimlach en de juiste maten.

Wat meer stekels

Dat nogal wat meisjes – want het gaat toch vooral om het vrouwelijk geslacht – kiezen voor die binnenweg, bewijst dat de stereotypen toch iets dieper zitten dan men aanneemt. Fysieke schoonheid en ‘présence’ blijven criterium nummer één. Ondenkbaar dat een lelijke donder de preselecties zou overleven, al heeft ze een gouden stem: het is uiteindelijk televisie. Mijn respect groeit met de dag voor wie dat traject te min vindt en echt zijn/haar eigen pad uittekent. Zonder jury of coaches. Wat meer stekels, het helpt, echt.

Deze bedenkingen zijn nuttig om het slachtofferdiscours rond de belaagde talenten enigszins te relativeren. Mijn advies aan jongens én meisjes die echt iets van hun leven willen maken: blijf weg van ‘talentenjagers’. Voor de rest wordt er aan dit soort fenomenen van ‘grensoverschrijdend gedrag’ onevenredig veel aandacht besteed, terwijl onveiligheid op straat en de groepsverkrachting van een minderjarige nauwelijks nog het nieuws halen, zelfs als het slachtoffer zich nadien het leven beneemt nadat de daders doodleuk beelden van hun exploot op de sociale media hadden gegooid.

Dit meisje had niks te kiezen en wilde ook helemaal niet in beeld komen. Er zijn ook nog gewone mensen met een gewone ‘voice’, die niet gehoord wordt als dat moet. Iets om over na te denken in het grote pretuniversum van John De Mol.