Tim bedriegt Deborah, en dan is er reclame

Temptation Tim alias Timtation is opgenomen in het ziekenhuis wegens een geknelde zenuw, lees ik ik vandaag in alle kranten. Geen flauw idee wie dat was, eerlijk, en toegegeven, dat bleek een gat in mijn cultuur. Het betreft namelijk ene Tim Wauters, deelnemer aan het programma Temptation Island, te bekijken op de commerciële Vlaamse tv-zender Vijf.

Even wat uitleg voor de andere Vlaamse primitieven: het programma verzamelt een aantal koppels in een exotische setting, aangevuld met een handvol ‘slinkse vrijgezellen’ (m/v) die van achter de bomen opduiken als de slang in het aards paradijs. De camera’s zijn overal, we zitten als in een zoo te kijken wat ze zeggen, hoe ze het doen, hoe ze elkaar bedriegen, want ontrouw is een vast deel van het script. Daarna wordt er geweend en is er plaats voor emo, spijt, en de volgende dag gaat de soap weer verder.

Na enig googelen ben ik overtuigd: dit nieuws houdt heel Vlaanderen in de ban, de cijfers spreken voor zich. Zo’n 700.000 Vlamingen (officiële CIM-gegevens) vergaapten zich aan het moment waarop het hart van Deborah naar eigen zeggen ‘letterlijk in tweeën brak’ toen ze haar geliefde Tim (Timtation dus) zag zoenen met verleidster Cherish. Heel Vlaanderen deelde in het verdriet en de woede. Wat de politiek al lang niet meer vermag, en sport nog een beetje, kan een erotische eilandsoap dus wel. En klasseer dit niet zomaar als volksvermaak: 62 procent van de kijkers behoort, volgens diezelfde CIM tot de upperclass, hoogopgeleiden en tweeverdieners dus. Katia Segers, professor communicatiewetenschappen aan de VUB, waagt zich aan enige socio-analyse, maar geeft toe dat ze zelf ook een trouwe kijkster is. Tja.

Simulacre

Dat is een opmerkelijk fenomeen: de groep waarvan je enige kritische afstandelijkheid of zelfs hilarisch dédain zou verwachten tegenover iets dat zich toch helemaal als virtuele realiteit aandient, gaat er helemaal in op en consumeert het programma als een surrealiteit, met diepe verlengstukken in alle media. Onze intellectuelen/meerwaardezoekers leven dus blijkbaar in een bubbel, een bewustzijnsvernauwing, terwijl in de lagere regionen de boekskes het soapnieuws opwarmen en de zogenaamde trollen het internet onveilig maken. Men vraagt zich af wie nog in de werkelijkheid leeft. Quasi niemand dus, behalve zij die eraan verdienen, zie verder.

Wat de Franse filosoof Jean Baudrillard (1929-2007) al in de jaren 60 van vorige eeuw zag aankomen, namelijk het verschijnen van simulacres, door de media en speciaal de televisie gecreëerde realiteiten die helemaal de concrete realiteit vervangen, wordt in Temptation Island helemaal gerealiseerd. Vergeet de klassieke brood-en-spelen: het Romeinse plebs ging na de voorstelling in de arena nog naar huis in het besef dat het weer voorbij was, de hedendaagse soapconsument, van hoog tot laag, blijft in het verhaal en richt Facebookgroepen op waarin die gluiperige Tim met de zeven plagen van Egypte wordt bedreigd.

Publitainment

Achter dit uitdijend decor schuilt echter wel degelijk een realiteit van harde duiten, iemand trekt hier aan de touwtjes, en dat brengt ons weer bij die CIM, voluit Centrum voor Informatie over de Media. Deze vzw groepeert de adverteerders, de publiciteitsagentschappen en de media zelf, meer bepaald de reclame-afdelingen daarvan. De CIM observeert, monitort, en slaagt er blijkbaar heel nauwkeurig in om vast te stellen waarnaar u kijkt, wanneer en hoe lang. Niet alleen de deelnemers aan Temptation Island hebben dus de camera’s 24/24 uur op zich gericht, ook wij worden in het oog gehouden, en dit niet omdat we daarvoor kiezen maar omdat er nu eenmaal auto’s, smartphones en shampoo’s moeten verkocht worden. Publitainment heet dat, en dat is uiteraard de enige reden waarom men zoiets als Temptation Island verzint: voor de reclameblokken ertussen, waarvan de liberaal Sven Gatz vindt dat we ze zelfs niet meer mogen doorspoelen.

Panoptikon

Het succes van zo’n programma ligt aan een combinatie van een breed voyeuristisch publiek en een rist zorgvuldig geselecteerde Johnny’s en Marina’s die hun privéleven wat graag te grabbel gooien. De CIM doet de rest. Een universum waar we mogen gluren, maar ook zelf bespied worden: het is het verwezenlijkte panoptikon, zoals de filosoof Michel Foucault het beschreef, namelijk een ruimte met een centraal oog dat uitkijkt op alle andere subjecten. Privacy is een achterlijk begrip in dit postmodern universum van de totale zichtbaarheid. Waarom wordt er daar eigenlijk nog over geprutteld en moet Mark Zuckerberg van Facebook het ontgelden, terwijl we via de sociale media zelf te koop lopen met heel ons hebben en doen? Ook Facebook, YouTube en Snapshat zijn de plekken waar exhibitionisme en voyeurisme elkaar volmaakt aanvullen en afwisselen, en ook daar gaat het maar om één ding echt: het verkopen van reclameruimte.

En zo is het verdriet van Deborah omwille van die gluiperige Tim een emotie die openbaar moét zijn, in dienst van de markt, waardoor ze als emotie totaal abstract en theatraal wordt, ook al zijn de tranen echt, veronderstellen we toch. De planetaire carrousel van kopen en verkopen, bedotten en bedot worden, bekeken en bekeken worden, pakt en herverpakt alles wat we vroeger als authentiek ervoeren, inclusief de Liefde met hoofdletter, tot een product of een teaser.

Dat roept om eilanden van verzet, stilte-oorden, uitzonderingen, enclaves, maar Katia Segers zal daar niet zijn, vermoedelijk alleen een hoopje achterlijke party-poopers die toch zullen uitsterven. En als niemand een probleem ziet, is er ook geen probleem, zegt de hoofdwet van de communicatiewetenschap. En wie zou die durven tegenspreken?