Tory, tory, hallelujah!

8 mei is Victory Day in de westerse wereld. Bij de Britten kreeg dit een extra betekenis nadat zowel de Schotse nationalisten als de Conservatieven glansrijk de verkiezingen wonnen. Er waren verschillende verrassende resultaten.

Labour breekt niet door, maar brokkelt af

Al vrij snel tijdens de nachtelijke uitzending van de uitslagen op de BBC werd duidelijk dat er iets totaal anders op handen was. De exit poll die vlak na het sluiten van de kieskantoren verscheen, gaf een overwinning voor de Conservatieven (met tien zetels tekort voor een meerderheid) aan met een regelrecht slecht resultaat voor Labour en een ramp voor de Liberal Democrats. De Schotse nationalisten zouden alle zetels in Schotland veroveren. De politieke commentatoren waren compleet verrast. De politici evenzeer. Ed Balls, de schaduwminister van Financiën voor Labour, had ogenblikken ervoor nog zelfzeker verklaard dat hij klaar was om de nieuwe minister van Financiën te worden. Wist hij veel dat hij enkele uren later zijn zitje zou moeten afstaan aan een onbekende Tory. Paddy Ashdown, een vorige voorzitter van de Liberal Democrats, geloofde niets van de exit poll. ‘Als die resultaten kloppen, dan eet ik mijn hoed op.’ Hij zal er een paar moeten opeten, want zijn partij scoorde nog slechter dan voorspeld.

De Liberal Democrats ondergingen een figuurlijk slachting. De partij verloor zomaar even 47 zitjes in het Lagerhuis. Nick Clegg, de uittredende vicepremier, nam meteen ontslag als partijvoorzitter. Maar hij heeft ten minste zijn zitje nog. Vince Cable, Charles Kennedy, Danny Alexander – allemaal boegbeelden in de Britse politiek – werden door de kiezer afgedankt. De slokoppen zijn de Conservatieven en de Schotse nationalisten.

Labour slaagde er nauwelijk in om zitjes te veroveren op de Conservatieven. Alleen in de Londense regio lukte dat. Kieskringen waar een zittende Tory een nipte zetel bezette, bleven gewoon veelal in Conservatieve handen. Ed Miliband mislukte totaal en zijn partij heeft sinds de jaren 80 nooit meer zo weinig zitjes bezet. Red Ed boog teleurgesteld het hoofd en nam ontslag. In Schotland ging de SNP met de scalp lopen van onder meer de Schotse Labourleider Douglas Alexander. In totaal verloren de sociaaldemocraten 40 zetels aan de Schotse nationalisten. Eentje werd er behouden.

De UK Independence Party (UKIP) is nu officieel de derde grootste partij van het land, al heeft ze maar een zitje in Westminster als gevolg van het first-past-the-post systeem. Nigel Farage, boegbeeld van de eurosceptici, kon niet winnen in zijn kiesdistrict en moest het afleggen tegen de Torykandidaat. Die was ooit de ondervoorzitter van UKIP, maar stapte over na onenigheid met Farage naar de Conservative Party. UKIP lijkt te hebben gefaald, maar zette de hele verkiezingen naar zijn hand door voortdurend op de thema’s van het EU-referendum en de migratieproblematiek te hameren.

De Schotse leeuw brult

De SNP behaalde zo’n 50% van de totale stemmen en veroverde als een tsunami Schotland. Alex Salmond trekt nu naar Westminster met fractie van 56 mensen om het Westminster establishement het vuur aan de schenen te leggen. ‘De Schotse leeuw brult!’, verklaarde Salmond in zijn typische stijl. ‘De tectonische platen in de Schotse politiek zijn verschoven’, juichte een euforische partijleidster Nicola Sturgeon, ‘Westminster kan niet negeren wat er hier gebeurde’. Ze wist ook te vertellen dat Labour zijn nederlaag niet in de schoenen van de nationalisten moet schuiven, ‘in Engeland verloren ze van de Tories’. De SNP trok met een links sociaaleconomisch programma naar de kiezers en overtuigde heel wat trouwe kiezers van Labour om voor hen te stemmen. ‘De SNP is de Syriza van Schotland. Ze verwoorden de volkswoede in Schotland tegen de elite’, was te horen in de verkiezingsstudio. Alleen lijkt de Schotse vuist een beetje slapper te worden dan ze stiekem hadden gehoopt. Een minderheidskabinet onder leiding van Ed Miliband had de SNP een enorme macht gegeven in Londen. Nu hebben ze geen enkele directe impact op het beleid van premier Cameron. Tegen de verwachtingen in wisten de Conservatives overigens hun ene zetel in Berwick-upon-Tweed te behouden.

De shy Tories bezorgden Cameron de overwinning

David Cameron heeft nu een belangrijke kopzorg van zich afgeschud. Tot voor kort was er binnenskamers te horen dat hij nog nooit écht een verkiezing had gewonnen en dat gemor zorgde regelmatig voor balorige backbenchers die onbevreesd hun voorzitter afvielen. Daarnaast hing de populariteit van de burgemeester van Londen, Boris Johnson, voortdurend als een zwaard van Damocles boven Camerons hoofd. Het onverwachte succesvan zijn partij en vooral de verwezenlijking van een absolute regering in het parlement maken van David Cameron de ontbetwiste leider. Met een groot zelfvertrouwen kan hij verder timmeren aan zijn economische beleid. Ook tegenover de Europese Commissie zal hij nu een zelfzekerdere toon kunnen aanslaan. Jean-Claude Juncker, die onlangs nog liet weten niet over een heronderhandeling van het EU-lidmaatschap van het VK te willen spreken, stak al de hand uit naar Cameron … om over een nieuwe deal voor het VK te willen spreken. Cameron verklaarde vrij snel dat hij het land terug wil verbinden en dat hij verder macht van Westminster naar de andere delen van het land wil overhevelen. Daarmee hoopt hij de Schotse leeuw te sussen. Alleszins lijkt zijn jarenlang afkalvende partij terug opgestaan uit de doden. Tory, tory, hallelujah!

Taaie tradities

Het succes van Cameron toont vooral aan dat zijn beleid populairder is dan werd gepeild. Bovendien lijkt de angstcampagne die zijn partij voerde over de impact van de SNP op Labour succesvol te zijn. Ook de electorale strategie om zich vooral te focussen op kiesdistricten van de Liberal Democrats wierp zijn vruchten af. De klassieke zege van de Tories bewijst dat het Britse systeem veel taaier is dan de voorbije dagen werd aangenomen. Hoewel de kritiek, van onder meer het onderbedeelde UKIP, op het first-past-the-post luid klinkt en misschien zelf terecht is (de SNP heeft met minder stemmen een veel groter aantal zetels dan UKIP, de LibDems zijn nog half zo groot als UKIP maar vaardigen wel nog zeven zitjes meer af dan UKIP), ziet het er niet naar uit dat men er de eerste jaren wat aan zal veranderen. Tradities verander je niet zomaar in het VK.

(c) Reporters