Jevgeni Prigozjin, oprichter van het beruchte huurlingenleger Wagner, bereidt zich voor om zijn activiteiten in Oekraïne te beëindigen en zich weer op Afrika te richten. Dat suggereert de nieuwssite van het Amerikaanse financiële dienstverleningsbedrijf Bloomberg op basis van bronnen binnen de Russische regering. De afgelopen maanden was het privéleger vooral in het nieuws door het ronselen van gedetineerden – waaronder veroordeelden voor moord en verkrachting – die in ruil voor amnestie met een minimale uitrusting naar het front in de Donbas werden gestuurd.

Prigozjin was enkele malen zelf te zien op opnames waarin hij voor lijken in een kelder stond en zich beklaagde over het ontbreken van bevoorrading met wapens, munitie en materieel door het Russische ministerie van Defensie.

Verbod op rekruteren van gedetineerden?

De Wagner-baas wordt door hoge Russische militairen en politici als een groeiende bedreiging gezien. Het privéleger dat zijn sporen verdiende in Syrië en in de Centraal-Afrikaanse republiek kampt in de Donbas naast tekorten aan wapens ook met onderbezetting. Volgens Bloomberg zou Prigozjin van overheidswege inmiddels een verbod zijn opgelegd nog langer gevangenen te rekruteren.

Het privéleger is er ondanks een recordaantal gesneuvelden tot dusver nog steeds niet in geslaagd zijn voornaamste doel te bereiken: de verovering van het stadje Bachmoet. De verliezen zijn duizelingwekkend. Op een opname kennelijk direct van het front was te zien hoe een Oekraïense soldaat als in een computerspel de een na de andere vijandelijke soldaat neerschiet. Volgens de Russische bronnen van de in New York gebaseerde nieuwssite zou Prigozjin zijn aandacht nu willen verleggen naar Afrika.

Commentaar van Oekraïense zijde

Militairen van de Oekraïense strijdkrachten gaven commentaar op de geruchten die Bloomberg verspreidt. Volgens Dmytro Paloika, die al sinds 2014 in de Donbas vecht, is de bewegingsvrijheid van ex-bajesklant Prigozjin veel beperkter dan wordt aangenomen. ‘Politieke analisten gaan uit van een pr-zet van Wagner. In werkelijkheid is het zogenaamde privéleger ondergeschikt aan het Russische ministerie van Defensie. Zelfs als Prigozjin en zijn manschappen zich terug zouden willen trekken uit de oorlog, wie zal ze dan laten gaan?’

Op de vraag of de Russische druk rond het stadje dat in 2017 nog 75.000 inwoners telde, is afgenomen, antwoordde de militair: ‘De aanvallen in Bachmoet zijn inderdaad afgenomen, maar wel sterk toegenomen in Avdejevka dat 50 kilometer zuidelijker direct aan de rand van Donetsk ligt.’ Pavlo Toboltsev, een trucker die na het begin van de Russische invasie naar het front in de Donbas vertrok, was minder stellig: ‘Informatie dat Wagner zal vertrekken is ook tot hier doorgedrongen. Maar momenteel is er nog geen enkele bevestiging. Wel weet ik honderd procent zeker dat Wagner momenteel patiënten uit de gesloten psychiatrie in zijn gelederen heeft. Dat is een feit.’

Commentaar van Wagner

Op het Telegram-kanaal van de persvoorlichting van Wagner vertelt Prigozjin over zijn uiterst cynische verzoek aan de Oekraïense president de inwoners van Bachmoet – door de Russen Artjomovsk genoemd – te evacueren. ‘Zelenski heeft ons gehoord: er zijn minder kinderen en oude mensen, maar meer getrainde troepen. De gehaktmolen in Bachmoet gaat door…’

Volgens de chef van Wagner is het noodzakelijk de confrontatie met de Oekraïense strijdkrachten ‘in volledige samenwerking met het ministerie van Defensie van de Russische Federatie voort te zetten’. In dat geval zal ‘alles goed komen’, aldus Prigozjin. Mocht er sprake zijn van een geplande desinformatie via Bloomberg van de kant van Wagner zou deze ook door de officiële Wagner-kanalen worden verspreid. Dat is kennelijk (nog) niet het geval.

Een daadwerkelijk terugtrekken zal waarschijnlijk pas na enkele dagen echt zichtbaar worden, aangezien het – zoals Dmytro Paloika al indirect aanduidde – nauwelijks voorstelbaar is dat de Russische legerleiding de door Wagner geronselde zware criminelen en psychiatrische patiënten eenvoudig zal laten lopen. Waarschijnlijker is dat ze zullen worden ‘opgebruikt als kanonnenvoer’ zoals het oorspronkelijke plan was. Bijkomend voordeel is dat het een mooie gelegenheid is voor de Russische propaganda om gesneuvelde criminelen als ‘helden’ te verheerlijken en de samenleving op het juiste oorlogspad te houden.

De bakens verzet?

Mochten de Russische bronnen van Bloomberg toch gelijk hebben, dan zou het wegvallen van Wagner uiteraard een enorme opsteker voor het Oekraïense leger betekenen. De herovering van het verwoeste Bachmoet en de bevrijding van Donetsk komen daarmee in zichtbare reikwijdte.

De ‘muzikanten’ – zoals de huurlingen zichzelf op ludieke wijze noemen – verleggen op hun Telegram-kanaal alvast voorzichtig de bakens. Op 23 maart verscheen er het volgende bericht: ‘In de Centraal-Afrikaanse Republiek is een bijeenkomst ter ondersteuning van Rusland gehouden. Demonstranten marcheerden door de straten van de hoofdstad Bangui naar een monument gewijd aan onze Russische vrijwilligers. De plaatselijke bevolking kwam de straat op met Russische vlaggen en spandoeken: “Rusland is Wagner, wij houden van Rusland en wij houden van Wagner”. Dankzij de steun van Russische instructeurs is het Centraal-Afrikaanse regeringsleger een van de best getrainde eenheden van het continent geworden en is het in staat bedreigingen door bendes het hoofd te bieden.’

Wellicht wordt het gastvrije Afrikaanse land uiteindelijk nog een mooi toevluchtsoord voor Prigozjin en zijn vertrouwelingen.