Tsjernobyl aan de Noordzee?

Verschillende toppolitici van de Duitse deelstaat Noordrijn-Westfalen hebben hun bezorgdheid geuit over de staat van de Belgische kerncentrales. Logisch: als er iets misloopt met de ‘scheurtjesreactoren’, Tihange 2 en Doel 3, vallen zowat een miljoen Duitsers en Nederlanders binnen de fatale besmettingsradius van 80 km.

De federale Duitse minister van Milieu Barbara Hendricks heeft het over ‘oplapwerk’ (Flickschusterei) van Electrabel. Die term is probleemloos uitbreidbaar naar onze politieke cultuur. Bricoleren, pappen en nathouden: een typisch Belgische bedrijvigheid, soms in het buitenland verkocht als gezond pragmatisme, maar dit is niet meer gezond. Meteen komt opnieuw de failed state in beeld, dit keer als een potentieel Tsjernobyl aan de Noordzee.

Middelmatige politici

Dat Duitsland wél resoluut koos voor de kernuitstap –waar uiteraard ook een stevig prijskaartje aan hangt- heeft alles te maken met een langetermijnvisie die een vergroening van de economie koppelt aan levenskwaliteit en samenlevingsheropbouw over de generaties heen. Zoiets is alleen mogelijk als een overheid, een staatsbestel dus, ook in het perspectief van decennia en eeuwen durft te kijken, gesterkt door een groot publiek draagvlak.

Maar zo’n perspectief is in de Belgische politieke cultuur gewoon niet mogelijk. Zoals de verouderde kerncentrales met spuug aaneen hangen, zo hangt ook deze staat zelf aaneen. Dat trekt een bepaald soort politici aan: niet de visionairen en langetermijndenkers, maar de loodgieters en gaatjesvullers, vooral met hun eigen status en carrière bezig. Nogmaals: in normale omstandigheden kunnen we nog eens lachen met deze middelmatigheid, maar niet als in dit brongebied van het surrealisme een Fukushima-vuurwerk tot de mogelijkheden behoort.

Een typisch voorbeeld van politieke middelmatigheid is dan nog uitgerekend diegene die bevoegd is voor het Belgische energiebeleid, inclusief het beheer van de kerncentrales: Marie-Christine Marghem (MR). Deze niet bepaald bevlogen politica heeft zich al herhaaldelijk onderscheiden in schimmig beleidswerk: wetteksten die door advocatenbureau’s bleken opgesteld, het verzwijgen en proberen weg te moffelen van negatief advies omtrent de heropening van Doel 1 (mei van dit jaar),- Marghem draait er haar hand niet voor om.

Maar vooral is sinds haar aantreden de indruk ontstaan dat ze radicaal de kaart van Electrabel speelt, zie o.m. de aanzienlijke korting die ze op de nucleaire bijdrage weggaf aan dit door de Franse staat gecontroleerde bedrijf,- eigenaar van alle op Belgisch grondgebied gelegen kerncentrales. Wat dan weer de ontwikkeling van duurzame energiewinning sterk afremt: wie wil nu investeren in groene technologie, als een nucleaire speler van overheidswege het quasi-monopolie krijgt toebedeeld?

Ontmanteling dringend gewenst

Marghem is dus werkelijk de juiste persoon op de juiste plaats, mag men met enig cynisme concluderen: de scheurtjescentrale is een metafoor voor de Belgische constructie zelf,- beide constant in staat van oplapping en restauratie onder het motto ‘après nous le déluge’.

Dat brengt ons tot de psychologie van het Belgische staatsraison en zijn hoofdactoren: politici die vertrouwd zijn met drijfzand, hakkelig weefsel en een staat zonder echte cohesie, waar men de problemen het liefst voor zich uit duwt. Die precatastrofale lankmoedigheid is hun tweede natuur, de ruïne is hun biotoop. Alleen zo valt te verklaren waarom politici van het gehalte van Marie-Christine Marghem aan het bedieningspaneel mogen zitten van iets wat zich op vrijdag de 13de als een atoomboom kan gedragen. Een ware loterij dus, of moeten we eerder spreken van Russische roulette?

Meteen stelt zich de hoogdringendheid om die lethargie te doorbreken. Maar dat is het nu net. De Belgische staat is een wrak dat maar niet wil zinken. Nu wordt ze beheerd en gecontroleerd door een Vlaamse partij die wel groot werd als systeemkritische partij, maar vandaag voluit gaat voor de scheurtjescentrale en hoe deze dicht te strijken: de N-VA is de grootste verbruiker van politieke opvulspecie geworden.

Het is misschien niet toevallig dat de belangrijkste Belgische wielerploeg, te weten Lotto-Soudal, gesponsord wordt door de staatsloterij en een fabrikant van vulschuim. Terwijl men ons een veiligheidsstaat probeert te verkopen als antwoord op de terreurdreiging, is de voortgezette exploitatie van een kaduuk nucleair park dus helemaal geen probleem, en dit nota bene in een van de dichtst bevolkte regio’s van deze planeet.

Alleen al daarom is de Belgische oplaplogica pervers, en is de argwaan van onze Duitse buren helemaal te begrijpen. De noodzakelijke opwaardering van onze politieke cultuur tot een kwaliteitsbewust langetermijnperspectief is gebonden aan een republikeins réveil dat ik in de Belgische context en zijn lethargisch beleidsritme echter niet zie ontstaan. Dit land is rot en uitgeleefd.

Dus komt Vlaanderen opnieuw in beeld, als vooruitstrevende regio die wél voluit zou kunnen gaan voor een coherente, langlopende toekomstvisie en de Electrabelbaronnen wandelen stuurt. De ontmanteling van de Belgische constructie is zo dringend als deze van de centrales van Doel en Tihange: prioriteit nr. 1, en wel om de gezondheid van ons, onze kinderen en kleinkinderen.

Johan Sanctorum is filosoof, publicist, blogger en Doorbraak-columnist.