Turkse professoren riskeren hun vel voor de vrede

De Europese Commissie onderhandelt al tien jaar lang met Turkije over de overname van het Gemeenschapsrecht in de Turkse wetgeving. Van de 35 hoofdstukken die het acquis communautaire telt, is er nog maar een gesloten, namelijk dat over ‘Wetenschap en Onderzoek’. Het zou in Turkije dus goed gesteld moeten zijn met het wetenschappelijk onderzoek en de academische vrijheid. Of toch niet? Een regeringsgezinde Turkse krant publiceerde de namen van de meer dan duizend ‘verraders’ die het als academici hadden aangedurfd een petitie voor vrede te onderschrijven.

Strijd

Er woedt al enkele weken een bloedige strijd in het zuidoosten van Turkije. Het Turkse leger zet de grote middelen in tegen de PKK, de Koerdische Arbeiderspartij, die al meer dan dertig jaar vecht voor de onafhankelijkheid van het Koerdische gedeelte van Turkije. De Turkse president Tayyip Erdoğan heeft gezworen de ’terroristen’ te vernietigen. De militaire noodtoestand is uitgeroepen in steden als Cizre en Silope in Zuidoost-Anatolië. Er wordt hevig gevochten in de straten, tientallen Turkse soldaten en honderden PKK-strijders zijn tot nu toe gesneuveld, maar ook tientallen burgers hebben het leven al verloren. Turkse universiteitsprofessoren startten op 20 december 2015 een ‘Petitie voor Koerdistan’ waarin ze de regering oproepen om de zogenoemde ‘oorlog tegen de Koerden’ te stoppen. Het militaire optreden tegen de PKK zou volgens hen alleen maar contraproductief werken, en ervoor zorgen dat de Turkse Koerden zich massaal scharen achter de Koerdische beweging. De 1128 ondertekenaars uit 89 universiteiten pleiten voor een terugkeer van alle betrokkenen naar de onderhandelingstafel, om weer te werken aan een vreedzame oplossing van de Koerdische kwestie.

‘Kolonialisme’

Het laat zich raden waarom de Turkse president niet opgezet is met deze petitie. Het probleem van Turkije is volgens hem niet Koerdisch, maar is er een van terreur. Daarom zou het optreden van het Turkse leger gerechtvaardigd zijn, iets wat de ‘zogenaamde intellectuelen’ niet zouden begrijpen. ‘Jullie zijn geen verlichte personen’, riep Erdoğan de professoren in kwestie toe, ‘jullie zijn onwetend en duister en jullie begrijpen niets van het oosten en het zuidoosten’ (van Turkije, waar de strijd zich afspeelt). Het is daar te lande een gangbaar procedé om een kritisch ingestelde persoon te verwijten niets van Turkije te begrijpen. Hetzelfde verwijt treft nu de Turkse academici die zich in een ivoren toren zouden bevinden, ver weg van het strijdgewoel. De buitenlandse ondertekenaars van de petitie zouden daarenboven blijk geven van een ‘mentaliteit van kolonialisme’. Daarmee wordt ingespeeld op antiwesterse gevoelens in de Turkse maatschappij. Wat Erdoğan nog het meest stak, was dat Noam Chomsky, de beroemde Amerikaanse taalkundige en politiek activist, mee de petitie heeft ondertekend. De president opperde het voorstel om Chomsky uit te nodigen naar Turkije om zich ter plekke van de toestand te vergewissen. Deze sloeg terug door Erdoğan van hypocrisie te beschuldigen met de woorden: ‘Turkije klaagt Isis aan [voor de aanval in Istanboel] dat Erdoğan op verschillende manieren heeft geholpen (…). Dan haalde hij uit naar de mensen die zijn misdaden tegen de Koerden veroordelen – de Koerden die de belangrijkste strijdmacht vormen tegen Isis in zowel Syrië als Irak. Nog verdere uitleg nodig?’

Lynchjustitie

De Raad voor Hoger Onderwijs (YÖK) vindt dat de petitie niet valt onder de academische vrijheid, omdat de staat – die voor de veiligheid van de burger moet zorgen – ‘brutale onderdrukking’ van de Koerden wordt aangewreven. Er zijn al verschillende academici gearresteerd of ontslagen. Het woordgebruik van de petitie mag dan wel niet altijd subtiel zijn, maar dat is een gevolg van de polarisering die de Turkse maatschappij in haar greep heeft. In een democratie moeten meningen ook onomwonden uitgesproken kunnen worden. Politici mogen zich verdedigen tegen aantijgingen, maar dan met argumenten in plaats van met scheldwoorden of dreigementen. De Duitse bondskanselier Angela Merkel haalt toch ook niet uit naar politici, professoren of journalisten die haar vluchtelingenbeleid op de korrel nemen? Ook is er geen enkele Duitse krant die de namen van andersdenkenden als ‘verraders’ zou publiceren. Dit ruikt naar lynchjustitie. Het hoeft dan ook niet te verwonderen dat een bekende Turkse gangster zich aangemoedigd voelde om de ‘zogenaamde intellectuelen’ op zijn webstek met de dood te bedreigen. Een honderdtal Turkse journalisten verklaarde zich solidair met de academici om het vredesproces met de Koerdische beweging weer op gang te brengen. Dat de professoren in bepaalde media en door de regeringspartij worden geviseerd, staat volgens hun verklaring in schril contrast met ‘mensenrechten, persvrijheid en vrijheid van denken.’ De journalisten weten waarover ze spreken.

(Dit artikel verscheen op 16 januari op www.demorgen.be/opinie)

foto: Noam Chomsky    (c) www.newyorker.com