Het schandaal rond de vroegere Schotse minister-president Alex Salmond zou de Scottish National Party een halt toeroepen, dat maakten de Britse unionisten zichzelf een hele tijd wijs.

De onvermijdelijke SNP

De SNP zit al meer dan 14 jaar in het zadel en veroorzaakte een politieke aardverschuiving in het noorden van Brittannië. Het Schotse electorale systeem werd ontworpen door de Labour-regering in de late jaren 90. De kiezers stemmen op een kandidaat volgens het Britse first-past-the post system en daarnaast geven ze ook hun steun aan een partijlijst waarbij partijen verschillende kandidaten presenteren. De eerste stem wordt de ‘constituency vote’ genoemd en de tweede de ‘regional vote’.

Kiezers kunnen dus gemakkelijk op twee verschillende partijen stemmen. Het systeem leidt tot een vrij proportionele verdeling van de stemmen. Het idee achter het systeem is dat er op die manier geen volstrekte meerderheden kunnen ontstaan, zoals dat bij de Britse verkiezingen klassiek wel het geval is.

Tegen het ‘rechtse’ Engeland

Het Schotse opzet werkte tot 5 mei 2011, want toen behaalde de SNP een volstrekte meerderheid. Labour, de Conservatives en de Liberal Democrats hingen in de touwen. Vandaag bezit de SNP die volstrekt meerderheid niet meer, ze heeft daarvoor een handvol zetels te kort. De partij bestuurt het land via een minderheidskabinet gesteund door de Scottish Greens. De Schotse groenen geloven net als de SNP in een onafhankelijk Schotland. De onafhankelijkheidsbeweging is een progressieve beweging die zich afzet tegen het ‘rechtse’ Engeland.

Sinds de Britse regeringsmacht in 2010 in de handen kwam van de Tory’s betekende dat een enorme boost voor de SNP. Ook de aanduiding van Boris Johnson tot premier in 2019 hielp de populariteit van de Schotse nationalisten enorm. Peiling na peiling werd er een volstrekte meerderheid voorspeld voor de SNP in de aankomende verkiezingen van mei 2021.

De brexit en de aanpak van de coronacrisis maakten van de SNP de populaire spreekbuis van de Schotten. Aansluitende peilingen over de Schotse onafhankelijkheid vielen dan ook in het voordeel van de afscheidingsbeweging. Nicola Sturgeon, de huidige First Minister en het kopstuk van de SNP, voerde sinds de mislukking van het eerste onafhankelijkheidsreferendum aan dat de peilingen een solide 60% voor de onafhankelijkheid moesten aantonen. Dat cijfer werd zelden bereikt, maar een solide 50 tot 55% schonk het Yes-kamp – ‘Yes for Independence!’ – voldoende zelfvertrouwen om te ijveren voor een tweede referendum na de regionale verkiezingen in mei. En toen brak het schandaal rond Alex Salmond uit.

Interne strijd

Plots ging er bijzonder veel focus naar de interne strijd die er in de SNP woedt. De details ervan kunt u hier lezen. Om u de impact van de zaak duidelijk te maken: het is alsof het Vlaamse Parlement onderzoekt hoe minister-president Jan Jambon en zijn administratie een intern onderzoek laten uitvoeren naar malversaties die plaatsvonden onder minister-president Bourgeois. En de laatstgenoemde is daarbij een hoofdverdachte. Bourgeois beschuldigt daarbij Jan Jambon ervan dat hij persoonlijk met hem wil afrekenen. Het is dus geen verrassing dat de oppositiepartijen bloed roken.

Op 3 maart vond er een zitting plaats van de parlementaire onderzoekscommissie waar Nicola Sturgeon tekst en uitleg diende te geven over haar eigen handelen. Acht uur lang werd ze verhoord door de oppositie, maar het resultaat van de dag was magertjes. Het lukte de oppositie niet om de First Minister onderuit te krijgen. De parlementsleden leken zo gefocust op het neerhalen van Sturgeon – ‘Get Nicola!’ – dat hun vragen er niet in slaagden de pijnpunten van de hele zaak bloot te leggen. De oppositiepartijen kijken daarom reikhalzend uit naar de besluiten van het openbaar onderzoek naar Sturgeons handelen. Als daaruit blijkt dat ze het tijdens de hele kwestie het parlement voorloog, dan wordt het haast onafwendbaar dat ze ontslag dient te nemen.

Een spuit uit Oxford

En toch lijkt de steun voor de SNP in peilingen maar met mondjesmaat af te nemen. De partij schijnt wel de mogelijkheid tot een volstrekte meerderheid opnieuw te verspelen. Belangrijker is echter hoe de steun voor de Schotse onafhankelijkheid in de meest recente peilingen terug onder de 50% is gezakt. Mogelijk speelt de oorlog binnen de SNP hier niet eens een hoofdrol in. Het antwoord ligt misschien wel bij het succes van de vaccinatiecampagne in het Verenigd Koninkrijk en het belang van de Britse Unie erin.

De oplossing voor de coronacrisis crisis lag in een laboratorium in Oxford. Terwijl de SNP liefdesbrieven schreef naar de Europese Unie bereidde Londen zijn massale vaccinatiecampagne voor en greep de Bank of England waar het kon in om de economie niet helemaal ten onder te laten gaan. De regering in Edinburgh speelde hierin maar een bijrol. 

Het vaccinatie-effect op de Schotse gemoedsrust is mogelijk slechts tijdelijk, maar als het lang genoeg aanhoudt, dan kan het de SNP haar gedroomde volstrekte meerderheid kosten en daarmee de dichtstbijzijnde kans op onafhankelijkheid doen kelderen.