Vaccintekorten in de EU, maar niet in het Verenigd Koninkrijk

Duitsland kampt met een Impfstoff Knappheit: een tekort aan vaccins. Afspraken voor vaccinaties worden afgezegd, net als in Spanje, maar daar is men wel wat gewend als het om uitstel gaat. In Duitsland niet. Ministerpresident Markus Söder van Beieren windt er geen doekjes om: het is de schuld van de EU. Die heeft te laat besteld en bij te weinig leveranciers.

Onze oosterburen weten tenminste nog hoeveel mensen zijn gevaccineerd, in Nederland is zelfs daar onduidelijkheid over. Behalve dat het er schrikbarend weinig zijn. En waren het er nu 100.000 meer of minder? Minister van Volksgezondheid Hugo de Jonge moet daarvoor eerst ‘de cijfers nader bestuderen.’

Slaafs achter de EU  aanlopen

Eén ding is zeker: in het Europese klassement hangt Nederland stijf onderaan nu het per 1 februari door Bulgarije voorbij werd gestreefd. België en Frankrijk doen het niet veel beter, maar landen als Servië en Slovenië wel: 4 tot 5 keer beter zelfs. In het huidige tempo kan het nog zo’n tien jaar duren voordat iedere Nederlander is ingeënt.

Het is mij een raadsel waarom Nederland het zo slecht doet. En waarom dáár geen protest tegen is. Zou premier Rutte te slaafs achter de EU aanlopen – volgens velen zijn toekomstige werkgever – en nu pas in de gaten hebben dat er eigen initiatief is geboden?

Sputnik

Bondskanselier Merkel is ook opvallend stil. Daar zijn wel een paar redenen voor te bedenken. Ten eerste heeft zij de huidige president van de Europese Commissie in het zadel gezet: Ursula von der Leyen. Of dacht u misschien dat het opperhoofd van de EU democratisch werd gekozen? Von der Leyen is de eerstverantwoordelijke van deze vaccincrisis, al schopt ze wild om zich heen om anderen de schuld te geven. Als minister van Defensie onder Merkel schijnt ze van het Duitse leger al een totale puinhoop te hebben gemaakt. Volgens peilingen was ze de op één na minst populaire Duitse politicus.

Politico meldt dat Merkel in overleg zou zijn met president Vladimir Poetin, om een Russisch-Duitse productie van het Russische Sputnik vaccin te bekokstoven. Tenslotte schijnt Duitsland zelf buiten de EU om en tegen de wil van Ursula von der Leyen in, miljoenen vaccins besteld te hebben bij Pfizer en andere farmabedrijven.

In maart 2020 werd het EU-vaccinatieprogramma nog bejubeld als een overwinning van Europese solidariteit. Het machtsblok zou zijn onderhandelingspositie gebruiken om vaccins van verschillende bedrijven af te dwingen tegen bodemprijzen. En de Britten zouden massaal sterven als gevolg van de brexit, voorspelden media binnen en buiten Engeland.

Dankzij de brexit…

Terwijl Engeland razendsnel het hele volk inent, hobbelt de EU van het ene naar het andere probleem met leveranciers van vaccins. To add insult to injury heeft premier Boris Johnson laten weten de EU best uit de brand te willen helpen door vaccins te doneren. Von der Leyen heeft in ieder geval één ding bereikt: in Engeland heerst voor het eerst sinds het brexit referendum een soort vrede tussen brexiteers en remainers. Want zelfs laatstgenoemden moeten toegeven dat Engeland dankzij de brexit nu zo’n voorsprong heeft.

Engeland gebruikt vooral het vaccin van de Universiteit van Oxford en het Brits-Zweedse bedrijf AstraZeneca. Al in mei 2020 wilden sommige EU-landen ook tekenen voor dit vaccin, goedgekeurd door de Britse medicijnenwaakhond. De EU verbood dat en onderhandelde eerst nog twee maanden over de prijs. De goedkeuring door het EMA, het Europese geneesmiddelenbureau, liet eveneens op zich wachten. Toen het bedrijf de EU op 22 januari meedeelde door productieproblemen in België niet op tijd de bestelde hoeveelheid vaccins te kunnen leveren, barstte de bom.

Zout in een open wonde

Met noodverordeningen wilde de Commissie verhinderen dat binnen de lidstaten geproduceerd vaccin naar buiten de EU – lees naar Engeland, zou worden verscheept. De Belgische justitie viel de Brusselse productiefaciliteit van AstraZeneca op verzoek van de EU binnen om de administratie te onderzoeken. De EU liet zelfs uitzoeken of zij in Engeland geproduceerd vaccin kon confisqueren.

‘Wie het eerst komt, het eerst maalt, gaat nu niet op’, zei een kwade Stella Kyriakidou, de Cypriotische Eurocommissaris van Gezondheid, refererend aan het feit dat Groot-Brittannië het vaccin drie maanden eerder had gekocht dan de EU. De EU wilde zelfs het fragiele brexitakkoord openbreken, door de grens tussen Ierland en Noord-Ierland te sluiten. Dan zouden er geen vaccins via die grens Engeland binnen kunnen komen. Een zot idee, en bovendien zout in een open wonde tussen de partijen in Noord-Ierland. Men kwam er snel weer op terug.

Gedreigd, gekoeioneerd en gescholden

Von der Leyen liet de verantwoordelijkheid voor deze misstap via haar woordvoerder afschuiven op de eurocommissaris voor handel, Valdis Dombrovskis. Tot ontsteltenis van bijna iedereen aan de overkant van het Kanaal, begon deze woordvoerder zijn praatje met ‘ook de Paus maakt fouten’. Zo ongeveer het domste wat je kunt zeggen in het kader van het Ierse conflict. En een teken van de schier onoverbrugbare kloof tussen politici en functionarissen van de EU aan de ene kant, en de EU-burger aan de andere…

De Britse regering bleef zich opvallend netjes gedragen: er viel geen onvertogen woord van die kant, zelfs niet na deze uitglijder. De top van de EU daarentegen, heeft gedreigd, gekoeioneerd en gescholden.

Er zijn waarschijnlijk, door de drie maanden achterstand die de EU veroorzaakte, mensen onnodig doodgegaan. Maar in plaats van een minimum aan deemoed te tonen, ging de Unie alleen maar harder tekeer, zowel tegen Groot-Brittannië als tegen AstraZeneca, met in haar kielzog leiders als Macron en Merkel. Het vaccin van dit bedrijf zou niet deugen, het zou ongeschikt zijn voor bejaarden, enzovoort…

Club van uitgerangeerde politici

Ik maak me sterk dat zelfs iemand als voormalig commissievoorzitter Jean-Claude Juncker deze crisis beter had aangepakt dan Von der Leyen. De EU lijkt onder haar definitief gereduceerd tot een byzantinistische en incompetente club van veelal uitgerangeerde politici. Sceptici zeiden het al eerder: in Brussel huist een logge bureaucratie, gefixeerd op regels, centralisatie en protectionisme. Dat protectionisme lijkt vooral de eigen organisatie te gelden, en niet de burger.

Weet u nog hoe slecht Italië eraan toe was, als eerste land in Europa hard getroffen door de pandemie? Van de EU kwamen boetes in plaats van hulp. Ondanks grootspraak over de EU als ‘baken van hoop’ — inclusief een Nobelprijs, lijkt de organisatie al bij het eerste onweer als een kaartenhuis in elkaar te storten.