Van het gas af

Alle Nederlandse huishoudens moeten van het gas af. De maatregel staat symbool voor een ineffectief energietransitiebeleid.

Na de vondst van aardgas in de grond in Slochteren kregen alle Nederlandse huizen vanaf de jaren zestig in de vorige eeuw verplicht een gasaansluiting. Sinds 1 juli 2018 geldt in Nederland echter een gasverbod voor alle nieuwbouwwoningen. Verder moeten in 2050 alle bestaande ruim 7,5 miljoen woningen van het gas af zijn. Nederland zet als enige land nu in op het verbieden van gas om de CO2-uitstoot te verminderen. Andere landen schakelen juist op gas over, omdat het een relatief schone brandstof is.

Tragikomisch

Het gasverbod leidt tot taferelen die zowel komisch als onbegrijpelijk zijn. Zo meldde dagblad De Telegraaf deze week dat in de door GroenLinks bestuurde stad Nijmegen huishoudens die hun gasaansluiting opgeven 650 euro premie ontvangen. In het enkele kilometers verderop aan de Duitse kant van de grens gelegen Kranenburg ligt bijna 900 euro subsidie klaar voor wie overstapt op aardgas.

Iemand die al geruime tijd op gefundeerde wijze actie voert tegen het gasverbod is journalist en publicist Syp Wynia. Het is interessant een aantal van zijn argumenten de revue te laten passeren. Dat begint ermee dat sommigen, waaronder een aantal VVD-Kamerleden, nog steeds in de ontkenningsfase verkeren dat er überhaupt een gasverbod is. Dat bestaande woningen niet onmiddellijk worden afgekoppeld doet sommige politici zeggen dat van een gasverbod geen sprake is. Wijk voor wijk gaat echter tot 2050 van het gas af. Desnoods onder dwang. Nieuwe wetgeving regelt het recht op binnentreding van de woning door de gemeente om de afkoppeling te regelen.

Duurste overheidsoperatie ooit

Wynia betoogt dat het van het gas halen van woningen en kantoren de grootste en duurste overheidsoperatie uit de Nederlandse geschiedenis wordt. Dertig jaar lang moeten iedere werkdag duizend huizen van het gas af, (beter) geïsoleerd worden en van nieuwe warmte- en kookapparatuur worden voorzien. Ook moet het elektriciteitsnet worden verzwaard en andere leidingnetten worden aangelegd.

Opvallend is dat in de vorige maand verschenen doorrekening van klimaatregelen door de rijksplanbureaus deze maatregel helemaal niet is gekwantificeerd. Het Economisch Instituut voor de Bouwnijverheid, een particuliere instantie gelieerd aan de bouwsector met een goede reputatie, kwam op een voorlopig bedrag aan kosten van circa 60.000 euro per huis en in totaal rond 500 miljard euro voor de hele operatie. Dat laatste bedrag is meer dan de hele staatsschuld en gaat in de richting van de totale schuld die in Nederland openstaat aan woninghypotheken.

Overigens weten voorstanders ook dit enorme bedrag te relativeren. Het zijn namelijk geen ‘kosten’ maar ‘investeringen’ en we mogen niet alles toerekenen aan de energietransitie. Dat laatste klopt, want ook als er geen gasverbod zou zijn geweest dan moeten sommige uitgaven (voor b.v. vervanging en onderhoud) toch worden gedaan. Maar ook dan resteert een enorm bedrag, omdat de hele energie-infrastructuur op de schop moet wat anders niet het geval zou zijn. En dan wordt door voorstanders van het gasverbod nog de relatie tussen gaswinning en aardbevingen in Groningen gelegd. Dat je ook gas kunt importeren wil er bij hen niet in, of zij denken dat alleen Rusland gas kan leveren.

Geen grote CO2-uitstoters

Twee economen aan de Vrije Universiteit van Amsterdam actualiseerden op verzoek van Wynia hun eerdere berekeningen naar de effectiviteit van verschillende klimaatmaatregelen. Maatregelen om één ton CO2-reductie te bereiken kosten voor de landbouw 9 euro, voor mobiliteit 29 euro, voor de industrie 31 euro en voor de elektriciteitssector 57 euro. Het realiseren van het gasverbod voor woningen en gebouwen kost 169 euro per ton CO2-reductie. Het helpt ook maar een beetje. Het gasverbod draagt slechts 7 procent bij aan het beoogde terugdringen van de CO2-uitstoot. Woningen en kantoren zijn namelijk geen grote CO2-uitstoters en ook geen grote gasconsumenten. Fabrieken, energiecentrales en het verkeer produceren een veelvoud van de CO2 van huishoudens, zo stelt Wynia terecht.

Het gasverbod zal het gebruik van aardgas dus nauwelijks terugdringen. Dit temeer daar gas straks toch nodig blijft. Nederland sluit binnenkort namelijk de laatste energiecentrales die draaien op steenkool en wenst niet te investeren in kernenergie. Blijft over: gas.

Reservecapaciteit

Nu zult u tegenwerpen dat de energietransitie juist is bedoeld om over te schakelen op duurzame vormen van energiewinning, zoals zon en wind. De zon schijnt echter in een land als Nederland niet altijd en zelfs in Nederland waait het op de meeste plaatsen vaker niet dan wel. Wetenschapsjournalist Simon Rozendaal vestigde in weekblad Elsevier onlangs de aandacht op een publicatie van twee Duitse onderzoekers, Linnemann en Vallana. Hieruit blijkt dat als het in Duitsland niet waait, andere landen nauwelijks kunnen bijspringen in de energievoorziening.

De onderlinge verknoping van het stroomnet biedt maar voor 5 procent van de behoefte soelaas. Op basis van gegevens van 18 landen concluderen zij dat als het in Duitsland windstil is, de kans groot is dat dit elders ook het geval is. Elk land moet dus voldoende reservecapaciteit in de vorm van conventionele energiecentrales hebben om periodes van windstilte (en afwezigheid van zon) op te kunnen vangen.

Discussie over effectiviteit, niet klimaat

Het gasverbod stond niet in de verkiezingsprogramma’s. In het regeerakkoord van de huidige regeringscoalitie zal men er tevergeefs naar zoeken. Dat het gasverbod niet op een onverdeeld gunstig onthaal hoeft te rekenen bij de bevolking maakte de uitslag van de statenverkiezingen van vorige maand duidelijk. In de campagne stond het klimaat centraal. De coalitie verloor haar meerderheid ruimschoots. Forum voor Democratie werd de grootste partij en heeft zich van begin af aan tegen het gasverbod en andere (symbolische) klimaatmaatregelen gekeerd.

Het gaat in het geval van het gasverbod niet om een discussie tussen klimaatadepten en klimaatsceptici over of de aarde wel of niet opwarmt en of de mens hiervoor wel of niet (in belangrijke mate) verantwoordelijk is. De vraag is met welke maatregel bereik je de meeste CO2-uitstootreductie per uitgegeven euro. Een gasverbod is dat niet.